Przepisy ordynacji podatkowej obok kontroli podatkowej oraz czynności sprawdzających regulują także postępowanie podatkowe. Postępowanie podatkowe jest przy tym niejako podstawowym typem działań, jakie podejmuje organ podatkowy, a przepisy, które o nim mówią, stosuje się odpowiednio, choć nie w pełnym zakresie, także do kontroli podatkowej oraz czynności sprawdzających. Przedmiotem tego wpisu będzie omówienie celu, przebiegu oraz konsekwencji postępowania podatkowego, co może mieć potencjalnie istotne znaczenie dla każdego podatnika.
Na skróty
ukryj
Jaki jest cel postępowania podatkowego?
Celem postępowania podatkowego jest w ogólności określenie lub ustalenie przez organ podatkowy w formie władczej obowiązków lub uprawnień stron tego podstępowania. Od strony formalnej ustalenie uprawnień lub obowiązków strony będzie sprowadzało się do wydania decyzji, w której organ nakłada na stronę obowiązek określonego działania lub przyznaje jej określone uprawnienia. W praktyce sprowadza się do tego, że organ podatkowy, w wyniku przeprowadzonego postępowania, rozstrzygając w drodze decyzji podatkowej sprawę podatkową, ustala wysokość zobowiązania podatkowego, odstępuje od ustalenia takiego zobowiązania lub zmienia decyzję dotyczą wymiaru podatku. W drodze decyzji organ rozstrzyga także o zwrocie podatku i ustala wysokość tego zwrotu, jak również rozstrzyga o zwrocie nadwyżki podatku naliczonego nad należnym, ustala odpowiedzialność subsydiarną za zobowiązania podatkowe podatnika, płatnika lub inkasenta, umarza zaległości podatkowe lub odracza termin płatności zobowiązania podatkowego. Powyższe wyliczenie ma charakter przykładowy, a katalog spraw rozstrzyganych w postępowaniu podatkowym, wynikających z samej Ordynacji podatkowej, jest znacznie szerszy.
Na marginesie warto zaznaczyć, że w toku postępowania podatkowego wydawane są także inne rozstrzygnięcia, zbliżone charakterem do decyzji podatkowych takie jak interpretacje indywidualne przepisów prawa podatkowego lub wiązce informacje stawkowe.
Kto prowadzi postępowanie podatkowe?
Postępowanie podatkowe prowadzi właściwy organ podatkowy, przy czym katalog organów podatkowych wynika z przepisów Ordynacji podatkowej. Organ prowadzący postępowanie podatkowe powinien być właściwy po pierwsze ze względu na rodzaj podatku, którego ono dotyczy, co zazwyczaj wynika z przepisów regulujących zakres działania tych organów. W niektórych przypadkach (np. podatku od nieruchomości) może okazać się, że właściwość rzeczowa organu podatkowego wynika wprost z przepisów dotyczących danego podatku. Ponadto organ podatkowy powinien być właściwy miejscowo do rozstrzygnięcia danej sprawy. Zazwyczaj do rozpoznania sprawy uprawniony jest organ podatkowy właściwy dla siedziby podatnika, jednak szczegółowe zasady ustalania miejscowej właściwości organu określają przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 sierpnia 2005 r. w sprawie właściwości organów podatkowych. Postępowanie podatkowe, ze względu na dwuinstancyjny charakter, powinno zostać przeprowadzone również przez organ odpowiedniego szczebla.
Organami podatkowymi będą zazwyczaj w pierwszej instancji: naczelnik urzędu skarbowego, naczelnik urzędu celno-skarbowego, wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta albo marszałek województwa, a także Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej. Organami drugiej instancji są: dyrektor izby administracji skarbowej, samorządowe kolegium odwoławcze, Szef Krajowej Administracji Skarbowej (choć może być też organem pierwszej instancji w niektórych sprawach).
Kto jest stroną w postępowaniu podatkowym?
Stroną w postępowaniu podatkowym będzie zarówno podatnik, płatnik lub inkasent, jak również następcy prawni takich podmiotów oraz osoby trzecie (np. małżonek podatnika, nabywca przedsiębiorstwa, właściciel rzeczy używanej do prowadzenia przedsiębiorstwa). Aby jednak podmiot taki mógł uzyskać status strony postępowania podatkowego, powinien pozostawać z organem podatkowym w określonej relacji rozpoznawanej na gruncie prawa podatkowego. Stroną będzie więc podmiot, który z uwagi na swój interes prawny żąda wszczęcia postępowania podatkowego, albo działanie organu dotyczy interesu prawnego tego podmiotu. Stroną będzie też podmiot, do którego odnosi się działanie organu podatkowego, niezależnie od wystąpienia interesu prawnego.
Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, stroną postępowania podatkowe mogą być w szczególności obecni lub byli wspólnicy spółki cywilnej, podmiot uprawniony do zwrotu podatku od towarów i usług, członkowie zarządu spółki odpowiedzialni za zaległości podatkowe spółki, przedsiębiorstwo w spadku, zarządca sukcesyjny, a także podatnik w sprawach związanych z odpowiedzialnością płatnika.
Jakie prawa przysługują stronie postępowania podatkowego?
Wszczęcie postępowania podatkowego i przyznanie podmiotowi statusu strony w tym postępowaniu wiąże się z możliwością skorzystania przez ten podmiot z szeregu uprawnień procesowych. Uprawnienia ta mają na celu realizację ogólnych zasad postępowania podatkowego w tym zasady uczestnictwa strony w czynnościach podejmowanych przez organ oraz zasady informowania strony o przebiegu postępowania, a z perspektywy strony dają jej możliwość obrony jej interesów w tym postępowaniu. Jako, że na rozstrzygnięcie kwestii o istotnym znaczeniu dla strony największy wpływ ma zakres i sposób przeprowadzenia przez organ postępowania dowodowego, większość uprawnień strony dotyczy przebiegu tego postępowania. Strona posiada więc uprawnienia do:
- otrzymywania zawiadomień o czynnościach dowodowych, których przeprowadzenie planuje organ prowadzący postępowanie;
- uczestnictwa w czynnościach dowodowych, w tym prawo do zadawania pytań świadkom oraz biegłym i składania wyjaśnień;
- wnioskowania o przeprowadzenie dowodów;
- wypowiadania się co do dowodów zgromadzonych w toku postępowania;
- przeglądania akt sprawy;
- składania zeznań w charakterze strony.
Do innych uprawnień strony w postepowaniu należą także uprawnienia związane z przebiegiem rozprawy, takie jak możliwość składania wyjaśnień, zgłaszania żądań, propozycji i zarzutów oraz dowodów na ich poparcie, a także wypowiadania się o wynikach postępowania dowodowego.
Ponadto strona posiada także uprawnienia wynikające z dwuinstancyjności postępowania podatkowego. Do najważniejszego z nich należy prawo do zaskarżenia decyzji podatkowej, a także postanowień, o ile ustawa taką możliwość przewiduje.
Wszczęcia postępowania podatkowego oraz termin prowadzenia czynności
Pierwszą czynnością formalną, jaką podejmuje organ w postępowaniu podatkowym, jest wszczęcia postępowania. Wszczęcie postępowania następuje z urzędu czy na żądanie strony, zazwyczaj w formie postanowienia. Za moment wszczęcia postępowania z urzędu uznaje się datę doręczenia stronie postanowienia o wszczęciu postępowania. W przypadku, gdy o przeprowadzenie postępowania wnioskuje strona, za datę wszczęcia tego postępowania przyjmuje się datę doręczenia organowi żądania strony. W niektórych przypadkach, na przykład gdy postępowanie dotyczy zeznania podatkowego przez podatników podatku od spadków i darowizn, organ nie wydaje postępowania o wszczęciu, a za datę wszczęcia postępowania uznaje się datę złożenia stosownej deklaracji podatkowej. O wszczęciu postępowania zawiadamia się strony.
Od chwili wszczęcia postępowania organ powinien postępować zgodnie z zasadą szybkości postępowania, a ponadto powinien załatwić sprawę w bez zbędnej zwłoki. W przypadku sprawy szczególnie skomplikowanej załatwienie sprawy powinno zakończyć się w terminie nie dłuższym niż 2 miesiące licząc od dnia jego wszczęcia. Niezałatwienie sprawy w terminie może wiązać się z odpowiedzialnością pracownika organu podatkowego. Wypada jednak wspomnieć, że organ może przedłużać termin załatwienia sprawy, wskazując przyczyny niedotrzymania pierwotnego terminu.
Dowody w postępowaniu podatkowym
Po wszczęciu postępowania, jeżeli wymaga tego charakter sprawy, organ powinien przeprowadzić dowody, których celem jest ustalenie stanu faktycznego, koniecznego do wydania prawidłowego rozstrzygnięcia w sprawie. W przepisach Ordynacji podatkowej nie precyzuje się dokładnego katalogu dowodów, jakie może przeprowadzać organ, wskazując przy tym, że jako dowód może zostać dopuszczone wszystko, co może mieć znaczenia dla wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z przepisami prawa. W szczególności wskazuje się, że dowodami w postępowaniu podatkowym mogą być dokumenty takie jak księgi podatkowe i deklaracje, ale także zeznania świadków, opinie biegłych, materiały uzyskane w wyniku przeprowadzonych oględzin, a także wszystkie dokumenty zgromadzone podczas kontroli skarbowej, czynności sprawdzających, kontroli celno-skarbowej, postępowania karnego, postępowania w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe, jak również w związku z działalnością analityczną Krajowej Administracji Skarbowej.
Dowód w postępowaniu podatkowym nie może być sprzeczny z prawem, w związku z czym wskazuje się, że dowodem nie może być dokument sporządzony jedynie w języku obcym bez tłumaczenia na język polski, a ponadto oświadczenia osób trzecich, uzyskane z pominięciem przepisów o dowodzie z przesłuchania świadków (na przykład oświadczenia złożone w formie pisemnej) lub twierdzenia strony złożone z pominięciem przepisów o przesłuchaniu strony w charakterze świadka, czy oświadczenia zastępujące treść dokumentu publicznego. Dowodem nie mogą być także zeznania świadka, wobec którego występują okoliczności wyłączające dopuszczalność takich zeznań (np. okoliczność, że osoba zobowiązania jest do zachowania tajemnicy informacji niejawnych).
Organ podatkowy przeprowadzając ocenę dowodów nie jest związany żadnymi zasadami określającymi wiarygodność poszczególnych dowodów i powinien przypisać im wagę dowodową na podstawie własnego doświadczenia życiowego, wiedzy, zasad logiki oraz z uwzględnieniem całokształtu materiału zebranego w sprawie. Ocena dowodów nie może przybrać jednak charakteru dowolnego, stąd organ powinien ocenić dowodu w sposób wszechstronny, a jeżeli przeprowadzenie takiej oceny wymaga wiadomości specjalnych, powinien skorzystać z opinii biegłego.
Decyzja podatkowa i jej konsekwencje
Postępowanie podatkowe kończy się zazwyczaj wydaniem przez organ decyzji podatkowej, w której orzeka się o prawach lub obowiązkach strony. Jeżeli postępowanie stało się bezprzedmiotowe, organ może także umorzyć postępowanie, co następuje również w formie decyzji. Decyzja jest ściśle sformalizowaną formą rozstrzygnięcia sprawy, której treść powinna zawierać oznaczenie organu podatkowego, datę jej wydania, oznaczenie strony, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, uzasadnienie faktyczne i prawne, pouczenie o trybie odwoławczym – jeżeli od decyzji służy odwołanie, podpis osoby upoważnionej, z podaniem jej imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego. Brak któregokolwiek z elementów decyzji może skutkować jej uchyleniem decyzji przez organ odwoławczy,
Od decyzji wydanej przez organ pierwszej instancji, przysługuje stronie odwołanie, które składa się w terminie 14 dni od doręczenia lub ogłoszenia decyzji. Odwołanie składa się za pośrednictwem organu pierwszej instancji, który może zmienić treść decyzji w trybie autokontroli. Jeżeli strona nie złoży odwołania w terminie albo organ drugiej instancji utrzyma decyzję w mocy, decyzja ta staje się ostateczna i jako taka podlega wykonaniu. Organ pierwszej instancji może także zdecydować o natychmiastowej wykonalności decyzji, jeszcze przed uzyskaniem przez nią ostateczności, co może mieć miejsce na przykład gdy organ podatkowy posiada informacje, z których wynika, że wobec strony toczy się postępowanie egzekucyjne w zakresie innych należności pieniężnych. Od decyzji organu drugiej instancji, rozstrzygającej sprawę na niekorzyść strony, stronie tej służy skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.
Podobne artykuły
Jeżeli zainteresowały Cię treści związane postępowaniem podatkowym, kontrolą podatkową lub czynnościami sprawdzającymi, zapraszamy do zapoznania się z innymi wpisami na naszym blogu:
– Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe spółki kapitałowej.
– Czynności sprawdzające w sprawach podatkowych.
– Zagadnienia ogólne dotyczące kontroli podatkowej.
Postępowanie podatkowe – kancelaria Warszawa
Jeżeli potrzebujesz porady prawnej związanej z postępowaniem podatkowym, w którym stroną jesteś Ty, Twoja firma lub firma, którą obsługujesz, zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią.
Źródła
- D. Strzelec, Gwarancje procesowe wynikające z zasady czynnego udziału strony w postępowaniu, ABC.
- S. Presnarowicz [w:] Ordynacja podatkowa. Tom II. Procedury podatkowe. Art. 120-344. Komentarz aktualizowany, red. L. Etel, LEX/el. 2024, art. 120,123.
- B. Dauter [w:] S. Babiarz, W. Gurba, R. Hauser, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, A. Olesińska, J. Rudowski, B. Dauter, Ordynacja podatkowa. Komentarz, wyd. XII, Warszawa 2024, art. 180, 191
Podobne wpisy:
Automatyczne umorzenie udziałów w spółce z o.o.
Polskie prawo przewiduje kilka sposobów umorzenia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (w art. 199 § 4 i 5 Kodeksu spółek handlowych). Jednym z nich jest umorzenie automatyczne, które następuje […]
Czy członek zarządu może podjąć uchwałę samodzielnie z pominięciem innych członków zarządu?
Rola zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością Zarząd w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jest jednym z jej najważniejszych organów, odpowiedzialnym za zarządzanie sprawami spółki i reprezentowanie jej na zewnątrz. Zgodnie z […]
Najnowsze wpisy:
E-Doręczenia – nowy obowiązek dla przedsiębiorców
W dobie cyfryzacji i wszechobecnego rozwoju technologicznego, coraz więcej obszarów życia przenosi się do przestrzeni wirtualnej. Jedną z istotniejszych zmian i jednocześnie obowiązków nałożonych na obywateli w ostatnim czasie jest […]
Kasowy PIT – nowa opcja dla przedsiębiorców od 2025 roku
Zasady rozliczania w ramach kasowego PIT Dotychczas przedsiębiorcy w Polsce korzystali z metody memoriałowej, która zakładała, że przychód powstaje w momencie wystawienia faktury, niezależnie od faktycznego wpływu pieniędzy na konto. […]
Oceń wpis!
[Ocen: 1 Średnia: 5]
