Czynności sprawdzające w sprawach podatkowych 

Czynności sprawdzające prowadzone przez organy podatkowe powodują w ostatnich latach wiele kontrowersji. Istotne wątpliwości pojawiają się w szczególności na gruncie szczegółowości oraz zakresu danych zbieranych na temat podatnika przez właściwe organy, co wykracza poza cel tych czynności, zbliżając je do formuł właściwych dla kontroli podatkowej. W tym wpisie zajmiemy się omówieniem istotnych różnic pomiędzy czynnościami sprawdzającymi a kontrolą podatkową, ich skutkami dla podatnika oraz uprawnieniami, jakie przysługują podatnikowi w sytuacji czynności sprawdzających oraz kontroli podatkowej. 

Cel czynności sprawdzających 

Ordynacja podatkowa zawiera zamknięty katalog okoliczności, które mogą podlegać sprawdzeniu w drodze czynności sprawdzających. Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej, czynności sprawdzające mają na celu sprawdzenie terminowości składania deklaracji oraz wpłacania podatków, sprawdzania formalnej poprawności składanych deklaracji, ustalania stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności przedstawionych dokumentów. Ponadto w drodze czynności sprawdzających organ podatkowy może zweryfikować źródła przychodów (dochodów) podatnika, jak również  poniesione przez niego wydatki, w zakresie w jakim jest to niezbędne do ujawnienia podstawy opodatkowania nieznajdującej pokrycia w ujawnionych źródłach dochodów. Organ podatkowy może również weryfikować inne dokumenty i dane przedstawione przez podatnika przy rejestracji podatkowej, zgłoszeniu rejestracyjnym do podatku akcyzowego,  jak również sprawdzać dokumenty przedstawione przez podatnika w związku z potwierdzeniem identyfikacji na potrzeby transakcji wewnątrzwspólnotowych objętych VAT. W końcu czynności sprawdzające mogą mieć na celu także ustalenie, czy dany podmiot spełnia warunki do skorzystania z opodatkowania w formie estońskiego CIT. 

Podsumowując, czynności sprawdzające mają ściśle ograniczony zakres i nie powinny polegać na merytorycznej weryfikacji poprawności rozliczeń podatkowych, a jedynie ustaleniu prawidłowości formalnej składanych dokumentów. W trakcie czynności sprawdzających organ podatkowy nie przeprowadza również dowodów (odmiennie niż w przypadku postępowania podatkowego i kontroli podatkowej).

Skutki stwierdzenia nieprawidłowości w wyniku przeprowadzonych czynności sprawdzających

Czynności sprawdzające mogą prowadzić do stwierdzenia formalnych nieprawidłowości w treści deklaracji podatkowych, takich jak błędy rachunkowe, oczywiste omyłki lub też błędy polegające na wypełnieniu deklaracji niezgodnie z wymaganiami. W takiej sytuacji organ podatkowy może podjąć działania polegające na samodzielnej korekcie deklaracji złożonej przez podatnika, jeżeli zmiana wysokości zobowiązania podatkowego, nadpłaty, zwrotu podatku, nadwyżki do przeniesienia lub wysokość straty nie przekracza kwoty 5.000 zł. W innych przypadkach, organ podatkowy powinien zwrócić się do podatnika o skorygowanie deklaracji i złożenie niezbędnych wyjaśnień.

Korekta deklaracji z urzędu w zasadzie może nastąpić tylko w przypadku, gdy błędy lub omyłki nie budzą wątpliwości, natomiast nie dotyczy to sytuacji, w których organ kwestionuje błędne uwzględnienie lub pominięcie w podstawie opodatkowania danych wynikających z określonych zdarzeń, które mają wpływ na wysokość tej podstawy. 

Na dokonanie korekty przez organ z urzędu podatnikowi przysługuje prawo wniesienia sprzeciwu, który to sprzeciw anuluje dokonaną korektę. Termin na złożenie sprzeciwu wynosi 14 dni od dnia doręczenia uwierzytelnionej kopii deklaracji. Anulowanie korekty ma natomiast ten skutek, że w obrocie pozostaje deklaracja w pierwotnej wersji, natomiast organ, który dopatrzył się błędów lub omyłek w treści tej deklaracji powinien wszcząć odrębne postępowanie podatkowe w celu wydania decyzji w przedmiocie określenia wysokości zobowiązania podatkowego, prawidłowej wysokość zwrotu podatku lub nadwyżki podatku naliczonego nad należnym, albo też wysokości zaliczki na podatek, raty podatku.

Uprawnienia organu w toku czynności sprawdzających

W toku czynności sprawdzających organowi podatkowemu przysługują uprawnienia mające na celu ustalenie terminowości złożenia deklaracji lub też wstępna weryfikacja rzetelności złożonej deklaracji. W tym celu organ może zażądać od podatnika do złożenia wyjaśnień w sprawie lub wezwać do złożenia deklaracji, jeżeli nie została ona złożona w terminie. Organ może ponadto wezwać do uzupełnienia deklaracji oraz udzielenia niezbędnych wyjaśnień. Należy jednocześnie zauważyć, że uzupełnienie deklaracji a korekta tej deklaracji są dwiema różnymi czynnościami, przy czym uzupełnienie deklaracji polega wyłącznie na wskazaniu brakujących informacji, natomiast korekta deklaracji ma na celu zmianę danych zawartych w niej.

Organ podatkowy w trakcie prowadzenia czynności sprawdzających może ponadto wydać postanowienie o przedłużeniu terminu zwrotu podatku do czasu zakończenia czynności sprawdzających. Przepis ten będzie miał najczęściej zastosowanie w przypadku zwrotu różnicy naliczonego i należnego podatku od towarów i usług, jednak organ może wydać postanowienie w przedmiocie przedłużenia terminu zwrotu także w innych przypadkach. Wydając postanowienie o przedłużeniu terminu zwrotu podatku, organ powinien wskazać dokładny termin, w którym nastąpi ten zwrot, a także uzasadnić celowość przedłużeniu terminu oraz wskazać zakres czynności, jakie musi podjąć w celu ustalenia, że zwrot podatku jest zasadny. 

Czynności sprawdzające u kontrahenta 

Organ podatkowy, prowadzący postępowanie podatkowe lub kontrolę podatkową u podatnika, posiada także uprawnienie do podjęcia równolegle czynności sprawdzających wobec kontrahenta tego podatnika. Czynności takie mogą polegać na żądaniu przedstawienia przez kontrahenta dokumentów w zakresie objętym postępowaniem lub kontrolą u podatnika, w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności, a także żądaniu przekazania wyciągu z ksiąg podatkowych i dowodów księgowych. Organ może więc żądać przedłożenia jedynie dokumentów związanych z prowadzoną kontrolą, a ponadto żądanie przedłożenia dokumentów może zostać skierowane jedynie do podmiotów prowadzących działalność gospodarczą i w związku z prowadzeniem takiej działalności. Wyjątkowo czynności kontrolne można kierować także do wszystkich podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, które były dostawcami lub nabywcami towarów i usług, których dotyczyły transakcje podatnika. 

Czynności sprawdzające prowadzone wobec kontrahenta podatnika mają na celu pozyskanie dokumentacji, na potrzeby prowadzonego postępowania, a na ich podstawie kontrahent nie może zostać wezwany do złożenia wyjaśnień ani przesłuchiwany. 

Korekta deklaracji w trakcie trwania czynności sprawdzających 

W tym miejscu podkreślenia wymaga uprawnienie podatnika do samodzielnej zmiany danych zawartych w treści deklaracji, jeszcze podczas trwania czynności sprawdzających. Możliwości  takiej podatnik nie ma natomiast w czasie trwania postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w toku czynności sprawdzających warto jest rozważyć skorzystanie z tego uprawnienia, co w perspektywie dalszych działań ze strony organu podatkowego może pomóc podatnikowi uniknąć negatywnych konsekwencji na gruncie odpowiedzialności za przestępstwa skarbowe, pod warunkiem złożenia czynnego żalu i uiszczenia wymagalnych kwot podatków. 

Dowody w ramach czynności sprawdzających 

Jak już była o tym mowa, czynności kontrolne prowadzą do sprawdzenia deklaracji składanych przez podatnika jedynie pod względem formalnym. Natomiast w toku czynności sprawdzających organ podatkowy nie jest uprawniony do przeprowadzenia dowodów, odmiennie niż ma to miejsce w ramach postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej. Wyjątkiem od tej zasady jest możliwość przeprowadzenia przez organ oględzin lokalu mieszkalnego, w celu ustalenia wydatków poniesionych przez podatnika na cele mieszkaniowe, zweryfikowania zasadności skorzystania przez podatnika z ulg inwestycyjnych lub złożenia deklaracji lub wniosku w sprawie zwrotu podatku. Oględziny mieszkania mogą zostać przeprowadzone jedynie za zgoda podatnika, która nie może być dorozumiana. Zgoda ta podlega zamieszczeniu w aktach sprawy w formie adnotacji. Warto wskazać, że odmowa wyrażenia zgody na przeprowadzenie oględzin lokalu mieszkalnego nie może wiązać się z nałożeniem na podatnika kary porządkowej. Kary takiej nie można nałożyć również w przypadku, gdy podatnik ostatecznie nie doprowadził do przeprowadzenia oględzin (np. nie wpuścił przedstawicieli organu do mieszkania). Odmowa przeprowadzenia oględzin mieszkania może jednak wiązać się z przeprowadzeniem tych oględzin przymusowo w postępowaniu podatkowym lub podczas kontroli podatkowej (po uzyskaniu zgody kontrolowanego lub właściwego prokuratora).

Podobne artykuły

Jeżeli zainteresowały Cię treści związane postępowaniem podatkowym lub odpowiedzialnością za zobowiązania podatkowe, zapraszamy do zapoznania się z innymi wpisami na naszym blogu:

Czynności sprawdzające – kancelaria Warszawa

Jeżeli potrzebujesz porady prawnej związanej z prowadzącymi wobec Ciebie, Twojej firmy lub firmy, którą obsługujesz, czynnościami sprawdzającymi lub jeżeli chcesz przygotować się na ewentualne czynności sprawdzające, zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią.

Podobne wpisy:

Najnowsze wpisy:

Obrazek posiada pusty atrybut alt; plik o nazwie 02-copublikujemy-1024x142.png
Obrazek posiada pusty atrybut alt; plik o nazwie 03-YT-1.png
Obrazek posiada pusty atrybut alt; plik o nazwie 04-LIN.png
Obrazek posiada pusty atrybut alt; plik o nazwie 05-3FB.png
Obrazek posiada pusty atrybut alt; plik o nazwie 06-SPOTI.png
Obrazek posiada pusty atrybut alt; plik o nazwie 07-czymzajmujemy-1024x185.png

Oceń wpis!
[Ocen: 1 Średnia: 5]
O autorze
Strona do poprawnego działania wymaga włączonej obsługi JavaScript w przeglądarce.
Filmy, podcasty, blog