Nieuczciwa konkurencja ze strony (byłych) pracowników i współpracowników – jak się ochronić?

Przeczytasz w 10 minut.

Niniejszy wpis omawia następując zagadnienia:

• nieuczciwa konkurencja pracownika lub współpracownika,
• konkurencja pracownik lub współpracownik.

Z niniejszego wpisu dowiesz się:

• jakie czyny nieuczciwej konkurencji najczęściej popełniają pracownicy i współpracownicy? (nieuczciwa konkurencja pracownik)
• czy można ograniczyć ryzyko ich wystąpienia? (działalność konkurencyjna pracownik)

Czym jest czyn nieuczciwej konkurencji?

Zgodnie z ustawą o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta.

Ustawa wymienia przykłady czynów nieuczciwej konkurencji, którymi mogą być między innymi:

– naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa,

– nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy,

– pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie,

– utrudnianie dostępu do rynku,

– nieuczciwa lub zakazana reklama.

Powołana definicja czynu nieuczciwej konkurencji odwołuje się nie tylko do sprzeczności działania z przepisami prawa, ale również z sprzeczności działania z tzw. klauzulą generalną, jakimi są dobre obyczaje. Jej zastosowanie pozwala więc w każdym przypadku przy rozstrzyganiu się czy mamy do czynienia z czynem nieuczciwej konkurencji odwołanie się nie tylko do bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa, ale również do ocen i norm pozaprawnych.

Ustawa wymienia czyny nieuczciwej konkurencji wyłącznie w sposób przykładowy. Nie da się stypizować wszystkich zachowań, które stanowią czyny nieuczciwej konkurencji, którym zatem należy przeciwdziałać.

Pracownik i współpracownik jako sprawcy czynu nieuczciwej konkurencji

Niejednokrotnie firmy upatrują ryzyka nieuczciwej konkurencji wyłącznie w innych przedsiębiorcach. Niestety założenie, że głównym przeciwnikiem w tym zakresie jest tylko konkurencyjna firma może okazać się błędne. Każda firma powinna mieć świadomość, że źródłem nieuczciwej konkurencji mogą być byli pracownicy i współpracownicy, a czasem również te osoby, które nadal funkcjonują wewnątrz danej organizacji. Osoby te niejednokrotnie mają dostęp do najważniejszych i najbardziej wrażliwych danych, składających się nie tylko na tajemnicę przedsiębiorstwa, ale również na obraz całej organizacji, w której pracują lub z którą współpracują. Osoby te mogą wykorzystać zaufanie, którym zostały obdarzone. Niestety wskazuje się, że wykrycie czynów nieuczciwej konkurencji tych osób jest najczęściej bardzo trudne. W związku z tym w celu ochrony przed nieuczciwą konkurencją warto sięgnąć po rozwiązania, których wdrożenie możliwe jest na podstawie obowiązujących przepisów prawa. Same bowiem ustawy nie zawsze w sposób wystarczający chronią interes firmy. Przykładowo (w odniesieniu do pracowników) kodeks pracy w art. 100 wymienia podstawowe obowiązki pracownika. Wśród nich znajduje się między innymi nakaz dbałości o dobro zakładu pracy, ochrony jego mienia oraz zachowania w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Mimo to przepis ten nie zabezpiecza w pełni pracodawcy przed czynami nieuczciwej konkurencji ze strony (byłego) pracownika.

Czy pracownik może prowadzić działalność konkurencyjną

Zagadnienie prowadzenia działalności konkurencyjnej przez pracowników stanowi istotne wyzwanie dla pracodawców, którzy pragną chronić swoje interesy i uniknąć konfliktu interesów. W polskim prawie istnieją pewne ograniczenia i zasady, które regulują tę kwestię. Najważniejsze zasady i uregulowania dotyczących prowadzenia działalności konkurencyjnej przez pracowników:

Zakaz konkurencji w umowie o pracę

Zgodnie z polskim Kodeksem pracy, pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę ma obowiązek zachowania lojalności wobec pracodawcy. W związku z tym, pracodawca może zawrzeć z pracownikiem postanowienie o zakazie prowadzenia działalności konkurencyjnej w trakcie trwania stosunku pracy. Taki zakaz musi być jednak uzasadniony ważnymi interesami pracodawcy i powinien obejmować określony czas i terytorium.

Obowiązek zachowania poufności

Pracownik ma również obowiązek zachowywania poufności w stosunku do informacji, które uzyskał w związku z wykonywaną pracą. Obejmuje to tajemnice handlowe, know-how, informacje dotyczące klientów czy innych poufnych danych. Naruszenie tego obowiązku może stanowić podstawę do dochodzenia roszczeń przez pracodawcę.

Konkurencja po zakończeniu stosunku pracy

Po zakończeniu stosunku pracy pracownik może podjąć działalność konkurencyjną, jeśli nie narusza to ważnych interesów pracodawcy. W praktyce może jednak występować konieczność przestrzegania określonych ograniczeń, takich jak zakazy konkurencji po ustaniu stosunku pracy lub obowiązek zachowania tajemnicy przedsiębiorstwa.

Zawieranie umów o zakazie konkurencji

Pracodawca może zawrzeć z pracownikiem umowę konkurencyjną, która ogranicza możliwość prowadzenia działalności konkurencyjnej po zakończeniu stosunku pracy. Tego rodzaju umowa powinna być pisemna i określać zakres zakazu konkurencji, czas trwania oraz ewentualne odszkodowanie, jakie pracownik otrzymuje w zamian za przestrzeganie zakazu.

Odszkodowanie za zakaz konkurencji

W przypadku zawarcia umowy konkurencyjnej, pracownik może otrzymać odszkodowanie za ograniczenie jego możliwości prowadzenia działalności konkurencyjnej

Wynagrodzenie za zakaz konkurencji

Wysokość odszkodowania powinna być uzgodniona między stronami i uwzględniać różne czynniki, takie jak czas trwania zakazu konkurencji, zakres ograniczenia czy specyfikę branży. W polskim prawie istnieją określone zasady i uregulowania dotyczące prowadzenia działalności konkurencyjnej przez pracowników. Pracodawcy mają prawo zawierać z pracownikami umowy o zakazie konkurencji oraz oczekiwać zachowania poufności i lojalności. Pracownicy natomiast mają prawo do odszkodowania za ograniczenia wynikające z takich umów. Ważne jest, aby zarówno pracodawcy, jak i pracownicy mieli świadomość tych zasad i działali zgodnie z obowiązującym prawem w celu uniknięcia sporów i konfliktów interesów.

Czyny nieuczciwej konkurencji popełniane przez (byłych) pracowników lub współpracowników

Przykładami działań (byłych) pracowników/współpracowników, które mogą stanowić czyn nieuczciwej konkurencji są:

– podkradanie pracowników (employee poaching);

– rozpowszechnianie nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji o byłym pracodawcy podmiotu, na rzecz którego świadczyło się usługi;

– nakłanianie klientów/kontrahentów do rozwiązania umowy z firmą albo niewykonywania z nią umowy

– naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa.

Podkradanie pracowników

Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji przewiduje, że zabronione jest nakłanianie pracowników lub osób świadczących pracę na podstawie innego stosunku prawnego do rozwiązania umowy, w celu przysporzenia korzyści sobie, osobom trzecim lub szkodzeniu dotychczasowemu pracodawcy. Zakresem tego przepisu objęte jest więc nie tylko podkradanie pracowników, ale również i np. zleceniobiorców. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że sam fakt nakłaniania do zmiany pracodawcy nie jest zabroniony (bo przecież za formę nakłaniania do zmiany miejsca zatrudnienia może zostać nawet uznana oferta pracy konkurencyjnej firmy). Takie nakłanianie może się jednak stać czynem nieuczciwej konkurencji, gdy jest podejmowane świadomie w konkretnym celu, tj. w celu przysporzenia korzyści sobie, osobom trzecim lub zaszkodzeniu dotychczasowemu pracodawcy (przy czym to przysporzenie lub zaszkodzenie nie musi się zmaterializować, wystarczy możliwość ich wystąpienia).

Przykładem działań, kiedy nakłanianie danej osoby do zmiany miejsca pracy/współpracy, zostało zakwalifikowane jako czyn nieuczciwej konkurencji są na przykład:

– nakłanianie pracownika do zmiany pracy, jednocześnie podając mu szereg nieprawdziwych informacji o aktualnym pracodawcy (np. o jego sytuacji finansowej),

– nakłanianie do zmiany pracy znacznej grupy pracowników, których jednoczesne odejście może zdezorganizować działanie danej firmy.

Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa

Ta­jem­ni­ca przed­się­­bio­r­stwa jest zdefiniowana w art. 11 ust. 4 usta­­wy o zwa­l­cza­­niu nie­­ucz­ci­­wej ko­n­ku­­re­n­cji. Tajemnica przedsiębiorstwa to in­­fo­r­ma­­cje te­ch­ni­cz­ne, te­ch­no­­lo­­gi­cz­ne, or­ga­­ni­­za­­cy­j­ne przed­się­­bio­r­stwa lub in­­ne in­­fo­r­ma­­cje po­­sia­­da­­ją­­ce wa­r­tość go­­spo­­da­r­czą, któ­­re ja­­ko ca­­łość lub w szcze­­gó­l­nym ze­­sta­­wie­­niu i zbio­­rze ich ele­­me­n­tów nie są po­­w­sze­ch­nie zna­­ne oso­­bom zwy­­kle za­j­mu­­ją­­cym się tym ro­­dza­­jem in­­fo­r­ma­­cji al­bo nie są ła­­two do­­stę­p­ne dla ta­­kich osób, o ile upra­w­nio­­ny do ko­­rzy­­sta­­nia z in­­fo­r­ma­­cji lub roz­­po­­rzą­­dza­­nia ni­­mi pod­jął, przy za­­cho­­wa­­niu na­­le­­ży­­tej sta­­ra­n­no­­­ści, dzia­­ła­­nia w ce­­lu utrzy­­ma­­nia ich w po­­u­f­no­­­ści. Aby dana informacja stanowiła tajemnicę przedsiębiorstwa, muszą w stosunku do niej zostać spełnione wszystkie przesłanki określone w art. 11 ust. 4 powołanej ustawy. Dana informacja może prezentować więc znaczną wartość gospodarczą, ale nie będzie chroniona, jeśli przedsiębiorca nie podejmie działań w celu ochrony jej poufności. Wy­ko­rzy­sta­nie lub ujaw­nie­nie in­for­ma­cji sta­no­wią­cych ta­jem­ni­cę przed­się­bior­stwa sta­no­wi czyn nie­uczci­wej kon­ku­ren­cji, w szcze­gól­no­ści gdy na­stę­pu­je bez zgo­dy upraw­nio­ne­go do ko­rzy­sta­nia z in­for­ma­cji lub roz­po­rzą­dza­nia ni­mi i na­ru­sza obo­wią­zek ogra­ni­cze­nia ich wy­ko­rzy­sty­wa­nia lub ujaw­nia­nia wy­ni­ka­ją­cy z usta­wy, czyn­no­ści praw­nej lub z in­ne­go ak­tu al­bo gdy zo­sta­ło do­ko­na­ne przez oso­bę, któ­ra po­zy­ska­ła te in­for­ma­cje, do­ko­nu­jąc czy­nu nie­uczci­wej kon­ku­ren­cji.

Ce­lem sku­tecz­ne­go usta­le­nia ochro­ny ta­jem­ni­cy przed­się­bior­stwa każda firma w sposób jasny powinna przekazywać, ja­kie in­for­ma­cje ob­ję­te są ta­jem­ni­cą oraz ­sto­so­wać od­po­wied­nie za­bez­pie­cze­nia ce­lem za­cho­wa­nia ich po­uf­no­ści. Takim zabezpieczeniem jest przy­kła­do­wo za­bez­pie­cze­nie ha­sła­mi okre­ślo­nych do­ku­men­tów, opa­trze­nie ich od­po­wied­ni­mi klau­zu­la­mi.

Zabieranie klientów

Bardzo często pracownicy czy współpracownicy firmy budują relacje z klientem. W przypadku, jeśli dany pracownik/współpracownik nie jest lojalny, może wykorzystać posiadane przez siebie informacje o współpracy z klientem, celem ich wykorzystania na własną korzyść lub na korzyść nowego podmiotu, z którym podejmie współprace.

W tym miejscu więc należy zwrócić uwagę, że z jednej strony w orzecznictwie sądów zostało wskazane, iż wiedza i doświadczenie pracownika zdobyte podczas zatrudnienia stanowią jego dobro osobiste, którym może swobodnie dysponować. Z drugiej jednak strony ta wiedza i doświadczenie może przekładać się na szczegółowe informacje, dotyczące danego przedsiębiorstwa, wobec której spełnione zostają przesłanki tajemnicy przedsiębiorstwa.

Jak się zabezpieczyć przed czynami nieuczciwej konkurencji?

W pierwszej kolejności podkreślenia wymaga, iż w odniesieniu do każdego czynu nieuczciwej konkurencji nie ma rozwiązań, które zabezpieczą firmę w stu procentach.

Podstawowym jednak działaniem w tym zakresie, powinno być wprowadzenie w umowach z pracownikami czy współpracownikami odpowiednich klauzul lub odrębnych porozumień dotyczących zakazu konkurencji oraz tajemnicy przedsiębiorstwa.

Jak zostało wskazane powyżej obowiązek zachowania tajemnicy przedsiębiorstwa co prawda wynika bezpośrednio z przepisów prawa pracy, ale warto zobowiązanie do zachowania tajemnicy zawrzeć w formie klauzuli lub osobnej umowy – choćby z tego względu, że w takim dokumencie może zostać zawarty wykaz informacji, które zostały przez pracodawcę uznane za szczególnie ważne i muszą zostać objęte tajemnicą.

Rozszerzeniem tej klauzuli może być ogólne zawarcie umowy o zachowaniu poufności, tzw. NDA, który będzie obowiązywać podczas oraz po ustaniu stosunku pracy. W ramach umowy o zachowaniu poufności możliwe jest zobowiązanie danej osoby do niewykorzystywania wiedzy o dotychczasowym pracodawcy, która to wiedza nie zawsze konieczne musi stanowić tajemnicę przedsiębiorstwa.

Kolejną klauzulą, która może pomóc w ochronie przed negatywnymi skutkami czynów nieuczciwej konkurencji może być zakaz konkurencji (który może zostać zawarty również w odrębnym porozumieniu).

Zakaz konkurencji najczęściej rozumiany jest jako zobowiązanie do niepodejmowania się pracy/usług, niewykonywania umowy o podobnej, lub takiej samej treści na rzecz innych podmiotów, a także do nieprowadzenia innych działalności konkurencyjnych.

W praktyce jako element działań na tym polu wskazuje się również podpisywanie porozumień lojalnościowych, na mocy której z jednej strony dana firma zobowiązuje się do finansowania określonych szkoleń danej osoby, z drugiej jednak strony pracownik/współpracownik zobowiązuje do zwrotu wypłaconych na ten cel świadczeń w przypadku zaistnienia określonych okoliczności (czyli np. naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa przez pracownika).

Odpowiedzialność karna za czyn nieuczciwej konkurencji

Zgodnie z art. 23 ust. 1 i 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi w stosunku do przedsiębiorcy, ujawnia innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, jeżeli wyrządza to poważną szkodę przedsiębiorcy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Tej samej karze podlega, kto, uzyskawszy bezprawnie informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, ujawnia ją innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej.

Z punktu jednak widzenia interesów ekonomicznych przedsiębiorstwa, istotne jest jednak to, że przepisy prawa nie tylko przewidują odpowiedzialność karną dla sprawcy czynu nieuczciwej konkurencji, ale i również dają możliwość dochodzenia roszczeń na gruncie cywilnym.

Co zrobić, gdy Twoja firma stanie się ofiarą nieuczciwej konkurencji?

Twoja firma jako poszkodowany czynem nieuczciwej konkurencji może żądać między innymi:

– zaniechania stosowanych działań,

– zapłaty odszkodowania,

– wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści,

– przeprosin,

–  zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny.

Przed wejściem na drogę sądową, zasadne jest zawsze rozważanie możliwości polubownego załatwienia sprawy. Jeśli jednak nie przyniesienie ono rezultatów, wtedy nie warto zwlekać z dalszymi (sądowymi krokami).

Ich skuteczność może natomiast być w dużej mierze uzależniona od zabezpieczeń, które wdrożone zostały przez Twoją firmę w celu ochrony przed nieuczciwą konkurencją.

PLA.partners oferuje pomoc we wszelkich aspektach związanych z przygotowaniem odpowiedniej dokumentacji, której celem będzie w jak największym stopniu zabezpieczeniu Twojej firmy przed czynami nieuczciwej konkurencji.

Działalność konkurencyjna pracownik – kancelaria Warszawa

Nasze usługi:

• Doradztwo dla właścicieli i osób zarządzających przedsiębiorstwem (private lawyer, prawnik biznesowy kancelaria Warszawa). 
• Rekomendacje, strategia i negocjacje (działalność konkurencyjna pracownik prawnik Warszawa).
• Przygotowywanie umów, dokumentów, maksymalizacja bezpieczeństwa prawnego (działalność konkurencyjna pracownik prawnik).
• Prowadzenie postępowań sądowych, arbitrażowych, dochodzenie należności (działalność konkurencyjna pracownik radca prawny).
• Dostosowanie struktur firmowych i prywatnych do zmieniających się regulacji prawnych i podatkowych (działalność konkurencyjna pracownik doradca podatkowy).
• Przekształcenia, aporty, podziały, łączenia, tworzenie, likwidacja i in. (doradca podatkowy kancelaria Warszawa)
• Prowadzenie spraw spornych wspólników, a także małżeńskich sporów majątkowych (działalność konkurencyjna pracownik adwokat).
• Zabezpieczenie majątku, właścicieli i zarządzających biznesem – majątek kluczowy, nieruchomości, własność intelektualna (działalność konkurencyjna pracownik radca prawny Warszawa).
• Pomoc w tworzeniu i prowadzeniu biznesu i transakcji za granicą. Spółki zagraniczne i fundacje (działalność konkurencyjna pracownik kancelaria Warszawa).
• Obrona i reprezentacja w postępowaniu karnym i karnym skarbowym (działalność konkurencyjna pracownik adwokat kancelaria Warszawa).
• Doradztwo dla firm rodzinnych, planowanie sukcesji (działalność konkurencyjna pracownik kancelaria).
• Fundacje rodzinne, struktury zabezpieczające (działalność konkurencyjna pracownik kancelaria Warszawa).
• Doradztwo w zakresie pracowników, współpracowników b2b, kwestiach zus, a także kwestiach podatkowych(działalność konkurencyjna pracownik doradca podatkowy Warszawa).
• Prowadzenie spraw dot. Nieuczciwej konkurencji, naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa, sporów ze wspólnikami, pracownikami lub współpracownikami (działalność konkurencyjna pracownik adwokat Warszawa).

Jeśli potrzebujesz wsparcia prawnego lub podatkowego – skontaktuj się z nami.

Przeczytaj podobne wpisy na blogu

Delegowanie pracowników za granicę – zasady, zagrożenia, podatki, ZUS

Zwolnienia grupowe a obowiązki pracodawcy

Praca zdalna – nowelizacja Kodeksu Pracy