Jak kupić lub sprzedać biznes? (film)

Jak przygotować się do sprzedaży firmy?

Chcesz sprzedać biznes? Spieniężyć swoje wieloletnie starania, zacząć odpoczywać? A może chcesz po prostu przeskoczyć do innej branży albo zainwestować środki uzyskane ze sprzedaży w inny sposób? A może nawet nie myślałeś poważnie o sprzedaży, ale dostałeś pewnego dnia niezłą ofertę?

Sprzedaż biznesu – proces

Bardzo prawdopodobne, że między pomysłem a decyzją zastanawiasz się, jak przebiega proces sprzedaży biznesu, z czym się wiąże, jak jest zorganizowany i kto powinien być w niego zaangażowany.

W tym materiale opowiem ci o tym z perspektywy prawnika. Doradcy, który bierze udział w audytach, negocjacjach i przygotowaniu dokumentacji.

Sprzedaż biznesu – film

Jak kupić lub sprzedać biznes – odcinek podcastu dostępny na Spotify:

Spreaker:

Sprzedaż firmy krok po kroku

Gdy minie już pierwsza poważna myśl o sprzedaży biznesu, najprawdopodobniej skupisz się na cenie.

• Ile za to dostaniesz?
• Jaki to rząd wielkości? 
• Czy warto sprzedać, czy się opłaca?

To jest bardzo ważny moment. W tym momencie często zapada kierunkowa decyzja o tym, czy będziesz chciał zmierzać w kierunku sprzedaży biznesu. Klamka zapada nawet wtedy, kiedy dopuszczasz, że jest prawdopodobne, że sprzedasz ten biznes, nawet jeśli nie teraz, jeśli nie w tym roku, to może w przeciągu kilku następnych lat.

Co teraz? Na czym powinieneś skupić się w pierwszej kolejności? Moim zdaniem na drużynie.

Sprzedaż biznesu – jak się przygotować?

Sprzedaż przedsiębiorstwa – doradcy

Osoby, które są zaangażowane w typowy proces sprzedaży biznesu, są następujące:

• jest to księgowy,
• osoba zajmująca się kadrami,
• osoby zajmujące się operacjami w firmie,
• jest to dyrektor finansowy (jeśli występuje w Twoim zespole),
• oczywiście jest to prawnik i podatkowiec.

Kluczową osobą jest jednak przewodnik – ta osoba, która zarządza procesem sprzedaży – negocjator. Najczęściej jest to właściciel firmy. Najprawdopodobniej będziesz to Ty. Możliwe, że będziesz wspomagał się pewnymi osobami z własnej firmy, ale głównym negocjatorem najprawdopodobniej będziesz właśnie Ty.

Zajmujemy się wsparciem w negocjacjach. Przeczytaj więcej, kliknij tutaj.

Jak przekazać, że Twój biznes jest na sprzedaż

Gdy masz wybraną pierwszą drużynę, z którą będziesz pracował nad procesem sprzedaży, z którą będziesz rozmawiał o swoich planach, powinieneś zastanowić się, jak zarządzić informacją o tym, że Twoja firma jest na sprzedaż, że ktoś się nią interesuje, albo że Ty postanowiłeś przygotować ją do transakcji sprzedaży w przyszłości.

Jak zareagują na to Twojej pracownicy, współpracownicy? Jaka będzie reakcja zarządu, kluczowych dyrektorów? Jak odbiorą tę informację Twoi klienci albo dostawcy. Na koniec: jak tę informację wykorzysta Twoje konkurencja?

Powinieneś przemyśleć te aspekty, aby ewentualny proces sprzedaży (który przecież może nie dojść do skutku) nie wpłynął negatywnie na Twoją firmę.

Sprzedaż firmy list intencyjny

Letter of intent (LoI), term sheet, memorandum of understanding (MoU)

Czasami, gdy na horyzoncie wyłania się pierwszy zainteresowany zakupem Twojej firmy, powinieneś przemyśleć (już na dość wstępnym etapie) podpisanie z takim podmiotem listu intencyjnego tak zwanego letter of intent, zwanego czasami term sheet’em czy memorandum of understanding.

Sprzedaż spółki. List intencyjny – co zawiera?

Z listu intencyjnego będzie wynikać m.in.:

• po pierwsze kto jest zainteresowany zakupem,
• co kupuje,
• jakie są ogólne założenia transakcji,
• jakie są cele stron,
• co się stanie po transakcji, 
• czy zakreślacie jakieś ramy czasowe, na przykład ramy czasowe audytu,
• czy przewidujecie, że określony zainteresowany ma wyłączność na rozmowy i badanie Twojej spółki na jakiś czas.

Zajmujemy się przygotowaniem dokumentacji. Przeczytaj więcej, kliknij tutaj.

List intencyjny a dobra wiara stron. Sprzedaż przedsiębiorstwa

List intencyjny jest również ważny z perspektywy dobrej wiary każdej ze stron, tego, aby nikt nie podchodził do negocjacji badania i rozmów, nie będąc zdecydowanym kierunkowo na zakup spółki lub przedsiębiorstwa.

Zakup biznesu a wyłonienie kandydata

Z Twojej perspektywy powinieneś skupić się na zastanowieniu kim (jakim podmiotem) jest ten wstępnie zainteresowany.

• Czy jest to inwestor finansowy, a może inwestor branżowy?
• Czy zamierza kupić całość firmy, czy jej część?
• Jeśli kupi całość, to jak będzie wyglądać wasza współpraca po transakcji?
• Jeżeli kupuje część lub będzie kupował Twoją firmę etapami – powinieneś zastanowić się nad tym, jak mają wyglądać te etapy i przemyśleć, jaka jest strategia inwestora. Czy pasuje ona do Twoich planów?

No właśnie: plany. Powinieneś wziąć pod uwagę jakie są cele stron – zarówno kupującego jak i Twoje. Czy one do siebie pasują? Jakie motywacje kierują poszczególnymi stronami? No i najważniejsze: co po transakcji? Nie zawsze bezpośrednio po closingu możesz zapomnieć o swojej firmie, którą sprzedałeś. Bardzo często będziesz poproszony albo zmuszony do tego, aby funkcjonować w niej jeszcze przez jakiś czas.

Sprzedaż firmy a list intencyjny – zawartość

Co zawiera typowy list intencyjny? W pierwszej kolejności opis przedmiotu transakcji. Powinniście ustalić z zainteresowanym co jest przedmiotem transakcji, co jest przedmiotem sprzedaży. Czy są to udziały w spółce, a może i przedsiębiorstwo? Może są to kluczowe aktywa?

W liście intencyjnym powinny znaleźć się odniesienia do założeń dotyczących na przykład warunków ramowych. Nie musi to być oczywiście konkretna cena. Ta najprawdopodobniej będzie kalkulowana dopiero po audycie. Natomiast ważne, aby już na tym etapie zarówno kupując jaki sprzedający wiedzieli o jakich pieniądzach mówimy.

Sprzedaż biznesu a kamienie milowe

List intencyjny może odnosić się również do etapów transakcji, tak zwanych kamieni milowych. Mogą one dotyczyć zarówno etapu badania, audytu, jak i negocjacji czy przygotowania dokumentacji. 

Ważne, aby list intencyjny odnosił się choćby w ogólnym zakresie do założeń czasowych transakcji, tak aby ta rozmowa, ta negocjacja z kupującym nie trwała w nieskończoność.

Część listów intencyjnych przewiduje również klauzulę wyłączności dla określonego kupującego. To oczywiście limitowaną czasem list intencyjny może również wskazywać, a w zasadzie powinien na warunki brzegowe oraz poboczne aspekty takie jak zakaz konkurencji czy zakaz podbierania pracowników. Są one istotne dla kupującego.

Sprzedaż spółki. List intencyjny nie jest wiążący

Podkreślenia wymaga, że list intencyjny nie jest dokumentem, który ma zmusić stronę do zawarcia docelowej transakcji. Natomiast trzeba pamiętać, że on jest bardzo ważnym dokumentem. To nie jest dokument bez znaczenia. Stanowi potwierdzenie, że strony chcą negocjować zakup targetu (czyli przedsiębiorstwa albo spółki) i będą negocjować w dobrej wierze. Ważne, że w przypadku, kiedy którakolwiek ze stron prowadzi negocjacje w złej wierze, to taki list intencyjny może pomóc w dochodzeniu odpowiedzialności odszkodowawczej przez tą stronę, która dokonuje naruszenia.

Odpowiedzialność odszkodowawcza może być związana na przykład z poniesionymi kosztami obsługi transakcji czy audytu. Już sam kodeks cywilny stanowi, że ta strona, która rozpoczęła lub prowadziła negocjacje z naruszeniem dobrych obyczajów (w szczególności wtedy, gdy nie miała zamiaru zawarcia umowy) jest obowiązana do naprawienia szkody, jaką druga strona poniosła przez to, że liczyła na zawarcie tej umowy.

Sprzedaż biznesu za umowa zachowania poufności (NDA)

Ochrona informacji poufnych, tajemnicy przedsiębiorstwa a sprzedaż przedsiębiorstwa

Podpisałaś list intencyjny? Znasz warunki brzegowe? Co dalej? Zanim przystąpimy do pracy, powinniśmy Cię zabezpieczyć. Musimy uchronić Cię przed tym, aby nie okazało się, że zainteresowany odbywa tak zwane „fishing expedition”, łowy w kierunku pozyskania informacji o Twojej firmie, które mogą przydać mu się w prowadzeniu jego własnego biznesu. Dotyczy to szczególnie sytuacji, w której interesuje się Tobą inwestor branżowy.

Przeczytaj więcej o nieuczciwej konkurencji i jej konsekwencjach, kliknij tutaj.

Audyt spółki a NDA

Zabezpieczenie przed tym ryzykiem odbywa się poprzez sformułowanie i zawarcie umowy o zachowaniu poufności, tak zwanego NDA. Zadaniem NDA jest chronienie tajemnicy Twojego przedsiębiorstwa. W przypadku, kiedy zdecydujesz się na to, aby druga strona prowadziła audyt Twojej firmy bez zawarcia niezłej umowy o zachowaniu poufności może okazać się, że w przypadku naruszenia tajemnicy Twojego przedsiębiorstwa napotykasz na trudności dowodowe i trudności w pociągnięciu do odpowiedzialności drugiej strony za dokonane naruszenia.

Tajemnica przedsiębiorstwa a sprzedaż biznesu

Dobry NDA pozwala chronić Ciebie między innymi w oparciu o przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Chronić w sposób skuteczny. Taki, który pozwoli przyłapać ewentualnie drugą stronę, która w sposób nieuczciwy podchodzi do negocjowania i do badania. Jest to szczególnie istotne w przypadku zapraszania do transakcji (co jest standardowe i często spotykane) zewnętrznych podmiotów, zewnętrznych audytorów, zewnętrznych doradców, którzy oczywiście zatrudniają swoich pracowników.

Przeczytaj więcej o nieuczciwej konkurencji ze strony pracowników, kliknij tutaj.

Odpowiedzialność za sprzedaż przedsiębiorstwa

Ważne jest, aby określić odpowiedziałalność za audyt w kontekście ewentualnych naruszeń, przecieków informacji. Elementem dążenia do tego, aby informacje o Twojej firmie były chronione, jest wykorzystywanie technologii, tak zwanego virtual data room (VDR), czyli rozwiązania informatycznego, które pozwala po pierwsze umieścić w tym wirtualnym pokoju dokumenty i informacje, które są przedmiotem badania i pozwala śledzić, kto w jakiej dacie przez jakiś czas zapoznawał się z poszczególnymi informacjami.

Audyt. Badanie due diligence a sprzedaż biznesu

Audyt. Badanie due diligence a sprzedaż firmy

Po zawarciu umowy o zachowaniu poufności przychodzi czas na pracę na regularną pracę. Przychodzi etap audytu tak zwanego badania. Due diligence jest kluczowe dla nabywcy. To jest ten etap procesu, który pozwala mu sprawdzić, co jest przedmiotem nabycia. Wiadomo, nabywca nie chce kupować kota w worku, musi poznać ryzyka, jakie związane są z nabywanym aktywem, zdobywaną spółką lub przedsiębiorstwem. To w oparciu o ustalenia z badania nabywca podejmuje ostateczną decyzję o tym, czy chce kupić przedsiębiorstwo, a jeśli tak, to na jakich warunkach i za jaką cenę. 

Mechanizm korekty ceny a sprzedaż przedsiębiorstwa

Ustalenia audytu pozwalają również kupującemu na sformułowanie propozycji wprowadzenia mechanizmu korekty ceny oraz wprowadzenia odpowiednich zapewnień przez sprzedającego, za które sprzedający będzie musiał ponieść odpowiedzialność.

Vendor due diligence

Audyt nie jest jednak istotny wyłącznie dla kupującego. Również sprzedający powinien być zainteresowany przeprowadzeniem własnego audytu zanim wpuści kupującego do badania. Audyt sporządzony przez sprzedającego nazywa się vendor due diligence. Jego celem jest przygotowanie przedsiębiorstwa lub spółki do sprzedaży. wyeliminowanie oczywistych problemów prawnych, prostych ryzyk i uniemożliwienie tym samym prezentowania tych ryzyk przez kupującego, który pokazując je będzie starał się obniżyć cenę, a być może po prostu zniechęci się do transakcji.

Istotne, żeby sprzedający wierzył, że warto przeprowadzić audyt przed zasadniczą transakcją.

Zakup spółki – na co zwrócić uwagę

Na co najczęściej zwracają uwagę kupujący badając przedsiębiorstwo lub spółkę i na co Ty powinieneś zwrócić uwagę, szykując się do zasadniczego audytu, jaki przeprowadzi kupujący? 

Co obejmuje audyt spółki

Typowy audyt obejmuje oczywiście finanse, ale poza tym szczególna uwaga kierowana jest na transakcje i relacje z podmiotami powiązanymi na kluczowych klientów i dostawców, na warunki współpracy z instytucjami finansowymi, czyli bankami i leasingami. Poza tym w ramach audytu sprawdzane są specyficzne kwestie dla danej branży. Weryfikowane są również kwestie natury faktycznej, przykładowo stan parku maszynowego, stan nieruchomości. Gdy chodzi o nieruchomości przedmiotem audytu jest oczywiście stan prawny nieruchomości.

Audytem objęte są również kwestie związane ze stanem prawnym udziałów, szczególnie w przypadkach, gdy przedmiotem nabycia są właśnie prawa udziałowe w spółce, a nie przedsiębiorstwo spółki. Przedmiotem badania są również kluczowe aktywa kwestie związane z prawem pracy, toczące się postępowania, czy postępowania, które zakończyły się niedawno przed transakcją.

Przedmiotem analiz są wszelkie kwestie związane z własnością intelektualną, ochroną danych osobowych, związane z zawieranymi umowami. Przeprowadzane są również czasami audyty w zakresie regulacyjnym, szczególnie w tych obszarach, gdzie dane przedsiębiorstwo, dana spółka wymaga koncesji, zezwoleń na określone działanie.

Próg istotności przy badaniu due diligence przedsiębiorstwa

Oczywiście w ramach audytu przedmiotem badania nie jest absolutnie każdy dokument i absolutnie każda informacja. W ramach audytu ustala się tak zwany próg istotności, powyżej którego dokonuje się badania. Pomniejsze kwestie, pomniejsze transakcje, aspekty nie są weryfikowane lub są weryfikowane wyrywkowo.

Czas trwania audytu

Ważne jest, aby ustalić czas trwania audytu, aby to był zamknięty okres tak aby kupujący nie mógł w nieskończoność zalewać pytaniami sprzedającego. Pozwala to dyscyplinować osoby zaangażowane w proces oraz ustalić etapy i tury zadawania pytań.

Ryzyka przy nabyciu przedsiębiorstwa lub spółki

Jaki jest cel audytu? Po co kupujący dokonuje audytu? Oczywiście po to, aby zidentyfikować ryzyka. A te ryzyka kupujący chce poznać po to, aby je móc wyeliminować, ograniczyć albo zabezpieczyć. Identyfikowane ryzyka są używane w negocjacjach ze sprzedającym jako powód do obniżenia ceny transakcyjnej, a w skrajnym przypadku (jeżeli tych ryzyk będzie zbyt wiele lub będą zbyt istotne z perspektywy kupującego) ich identyfikacja może prowadzić do odstąpienia transakcji. Z tego powodu tak ważnym jest, aby sprzedający rozumiał, że warto przed przystąpieniem do zasadniczej części transakcji samemu przeprowadzić audyt. Czyli ten vendor due diligence, o którym mówiłem wcześniej.

Virtual Data Room przy audycie a sprzedaż biznesu

Jak wspomniałem, ciekawym rozwiązaniem technologicznym w przypadku badania jest wirtualny pokój, rozwiązanie informatyczne, które pozwala na wgrywanie do tego VDR’u dokumentacji, informacji, a także przeprowadzanie sesji Q&A, zadawanie pytań przez kupującego lub jego reprezentantów do sprzedającego i jego pracowników i udzielanie w obrębie tego systemu odpowiedzi.

Dokumentacja, a także informacje na temat tego, kto miał do niej dostęp, przez jaki czas, treści pytań i odpowiedzi mogą być z takiego programu wyeksportowane. Informacja o tym może być później używana po transakcji do ustalenia tego, czy aby na pewno sprzedający informował kupującego o odpowiednich okolicznościach, a także do uchronienia się przed zarzutami kupującego po transakcji, że nie wiedział o określonych okolicznościach, że nie były one mu przedstawiane lub udostępniane do zapoznania się.

VDR z perspektywy sprzedającego jest bardzo ważny pod kątem ochrony poufności, zapobiegania ewentualnym czynom nieuczciwej konkurencji, jak również pod kątem ochrony przed ewentualnymi nieuzasadnionymi roszczeniami ze strony kupującego.

Przygotowanie do transakcji sprzedaży biznesu

Przygotowanie do sprzedaży firmy

Po transakcji, po audycie albo w tak zwanym międzyczasie dochodzi do etapu przygotowania. Etap przygotowania obejmuje najczęściej reorganizacje związane z przedmiotem nabycia, czyli związane ze spółką lub przedsiębiorstwem, a także ewentualne zaadresowanie ryzyk, które zostały zidentyfikowane, czy to w etapie vendor due diligence, czy w etapie badania, które jest przeprowadzane z inicjatywy kupującego.

Jest to przygotowanie do transakcji sprzedaży. Może ono obejmować przekształcenie spółki w inną formę prawną. Może ono obejmować przykładowo powołanie do życia spółki typu SPV, czyli spółki, która w imieniu kupującego będzie nabywać określone aktywa od sprzedającego.

Ten etap jest ważny pod kątem czasowym. Ważne, aby tak zaplanować proces, by efektywnie móc w tle przeprowadzać niektóre czynności, nie czekać z nimi do momentu zakończenia audytu przez kupującego. Gdy audyt minie i gdy wszelkie czynności związane z przygotowaniem transakcji są zrealizowane, określone ryzyka zaadresowane, ograniczone, wtedy możemy przejść do fazy zasadniczej, czyli do fazy negocjacji, która czasem zaczyna się nieco wcześniej, ale jej najważniejsze momenty rzeczywiście będą przypadać na okres dopiero po zakończeniu audytu.

Zajmujemy się reorganizacją spółek, przeczytaj więcej, kliknij tutaj.

Sprzedaż biznesu negocjacje

Sprzedaż firmy – negocjacje

Co jest istotnym elementem negocjacji? Jest to ustalenie przedmiotu transakcji, co będzie sprzedawane konkretnie, czy będzie to spółka, czy będzie to przedsiębiorstwo? Może to będzie zespół istotnych aktywów przedsiębiorstwa? Jaka będzie cena, jak będziemy kalkulować cenę? Jak będą wyglądać zasady rozliczeń, płatności, czy będą wprowadzone jakieś warunki zawieszające? Może warunki rozwiązujące, może będzie ustalony termin realizacji poszczególnych warunków płatności? Wszystkie te aspekty wydają się oczywiste na pierwszym etapie negocjacji, ale tak naprawdę im dłużej o nich strony rozmawiają, tym więcej problemów po drodze mogą napotkać.

Oświadczenia i zapewnienia sprzedającego. Sprzedaż spółki, sprzedaż przedsiębiorstwa

Istotnym z perspektywy kupującego są oświadczenia i zapewnienia sprzedającego. Kupujący oczekuje, aby sprzedający zapewnił go co do określonego stanu faktycznego i prawnego zdobywanego przedsiębiorstwa lub spółki. Również sprzedający powinien interesować się tym, jak formułowane są tak zwane representations and warranties. Bowiem może okazać się, że od ich redakcji zależy jego odpowiedzialność po transakcji albo konkretnie jego faktyczna cena, jaką uzyskuje z transakcji. Co bowiem dla kupującego daje wysoka, atrakcyjna cena sprzedaży w sytuacji, w której będzie on musiał z tej ceny wygospodarować określone kwoty na zaspokojenie roszczeń po transakcji?

Takie typowe oświadczenia sprzedającego dotyczą na przykład tego, że:

• jest on zdolny do zawarcia umowy,
• ma udzielone wszystkie zgody korporacyjne, szelkie pozostałe zgody na dokonanie transakcji,
• sprzedaż nie jest dokonywana z pokrzywdzeniem wierzycieli sprzedającego,
• nie stanowi ona niewywiązywania się lub nienależytego wywiązywania się przez sprzedającego z jakiejkolwiek umowy, decyzji, orzeczenia, 
• sprzedający dokonując transakcji zbycia nie narusza zasad małżeńskiego ustroju majątkowego, w którym ewentualnie pozostaje,
• na transakcje małżonka wyraziła zgodę. 

Zapewnienia dotyczą często kwestii związanej z decyzjami i orzeczeniami, albo jakimikolwiek innymi dokumentami, które mogą ograniczać albo wyłączać sprzedaż. Sprzedający często musi oświadczyć o tym, że nie zostało wobec niego wszczęte żadne postępowanie upadłościowe lub inne postępowanie restrukturyzacyjne oraz że nie została stwierdzona, że nie istnieje, nie zaistniała przesłanka niewypłacalności.

Inne typowe oświadczenia i zapewnienia dotyczą stanu spółki lub przedsiębiorstwa, kwestii korporacyjnych, kwestii zezwoleń koncesji, rachunkowości, jakości prowadzenia sprawozdań finansowych i wywiązywania się z wszelkich obowiązków. W tym zakresie dotyczą również zobowiązań, najczęściej zobowiązań podatkowych, zobowiązań związanych z kontrahentami. Są też oświadczenia, które dotyczą nieruchomości, innych kluczowych aktywów, oświadczenia związane z własnością intelektualną czy toczonymi sporami.

Odpowiedzialność sprzedającego za sprzedaną spółkę, przesiębiorstwo

Jak widać, kupujący może od sprzedającego oczekiwać bardzo wielu oświadczeń. Nie bez powodu. Najczęściej te oświadczenia są związane z ustaleniem odpowiedzialności sprzedającego za nieprawdziwość, nieprawidłowość tych oświadczeń. Ta odpowiedzialność może być zabezpieczona karami umownymi lub karami gwarancyjnymi.

Kary umowne, kary gwarancyjne a sprzedaż biznesu

W przypadku kar gwarancyjnych sprzedający powinien być szczególnie uważny w składaniu określonych oświadczeń (i tutaj wracamy do zagadnienia audytu). Jeżeli kupujący ma szansę zapoznania się z określonymi okolicznościami, ze stanem faktycznym i prawnym nabywanych aktywów, może to pomóc sprzedającemu w nieponoszeniu lub uwolnieniu się od odpowiedzialności związanej z transakcją. Dlatego tak istotne jest, aby proces audytu był przeprowadzony w sposób zorganizowany i udokumentowany – tak, aby pozwolił Sprzedającemu wykazać, że kupujący wiedział, co kupuje.

Ograniczenie odpowiedzialności sprzedającego a sprzedaż spółki

Z perspektywy sprzedającego ważnym jest również wprowadzenie zasady „najlepszej wiedzy”, natomiast nie poprzez wprowadzenie jej po prostu, tylko zdefiniowanie zasady najlepszej wiedzy sprzedającego. Czyli wskazanie, że wszystkie te oświadczenia i zapewnienia, które składa on w obrębie umowy, są dokonywane, mając na uwadze jego wiedzę, którą ma lub powinien mieć, biorąc pod uwagę profesjonalny charakter jego działalności.

Jak wspomniałem, umowa i negocjacje powinny dotyczyć również odpowiedzialności sprzedającego. Powinny wskazywać obszary i aspekty, za które sprzedający odpowiada, jak kształtuje się ta odpowiedzialność z perspektywy sprzedającego. Powinny również wskazywać na ograniczenia związane z możliwością formułowania roszczeń, ograniczenia na przykład kwotowe (przykładowo do dwukrotności ceny czy do 150% ceny sprzedaży) i ograniczenia czasowe – tak, aby sprzedający nie pozostawał w bardzo długotrwałej niepewności odnośnie tego, czy kupujący zwróci się do niego z jakimiś roszczeniami wynikającymi z rozczarowania stanem prawnym i faktycznym nabywanej spółki lub przedsiębiorstwa. 

Zajmujemy się reprezentacją w sporach, przeczytaj więcej, kliknij tutaj.

Cena sprzedaży biznesu, mechanizm kalkulacji, sposób uiszczenia

Cena to aspekt bardzo ważny, nie tylko jej wysokość, ale również pozostałe elementy związane z ceną takie jak mechanizm kalkulacji ceny. Otóż nie jest częstym przypadek, w którym cena przy transakcjach sprzedaży przedsiębiorstwa lub spółki jest wskazywana na sztywno. Bardzo często cena jest wskazywana mechanizmem kalkulacji. Jest ona inicjalnie określana, na etapie prowadzenia audytu lub etapie prowadzenia negocjacji. Bywa, że cena jest do szacowana na inną datę. Na przykład na dzień zawarcia umowy sprzedaży udziałów lub przedsiębiorstwa, tak zwany closing. 

Umowa (a więc i negocjacje) powinny dotyczyć również mechanizmu korekty. Ceny może okazać się, że informacje pozwalające na ustalenie wartości spółki lub przedsiębiorstwa spływają z pewnym opóźnieniem. Strony mogą umówić się, że wprowadzają mechanizm korekty ceny i uzależniają go od określonych parametrów finansowych związanych ze spółką, z przedsiębiorstwem.

Strony mogą również przewidzieć, że cena będzie płatna w transzach. Mogą porozumieć się do sposobu uiszczenia ceny.

Sprzedaż spółki, sprzedaż przedsiębiorstwa a depozyt. Rachunek escrow.

Sposób uiszczenia ceny może polegać na przykład na wpłaceniu całości lub części ceny do depozytu, depozytu notarialnego czy bankowego (tak zwanego escrow). Umowa, a więc i negocjacje powinny również odnosić się do ustalenia momentu wypłaty z depozytu tej chwili, w której sprzedający otrzymuje cenę, a kupujący udział.

Skutek braku zapłaty ceny za biznes

Finalnie, zapisy i negocjacje dotyczące ceny powinny również przewidywać, co się stanie, kiedy sprzedający nie otrzyma ceny lub nie otrzyma pełnej ceny, lub co stanie się, kiedy powstanie spór między sprzedającym a kupującym.

Sprzedaż firmy a zakaz konkurencji

Ważnym elementem negocjacji jest również kwestia zakazu konkurencji. Bardzo często zdarza się, że kupujący nabywając przedsiębiorstwo lub spółkę jest zainteresowany, aby sprzedający jeszcze przez jakiś czas funkcjonowali w organizmie nabytego przedsiębiorstwa nabytego biznesu i pozwolili płynnie przejmować kontrolę nad prowadzonymi operacjami nad nadzorowanymi procesami w firmie. Kupujący oczywiście jest zainteresowany tym, aby w trakcie tego okresu, jak i po jego ustaniu, sprzedający nie prowadzili działalności konkurencyjnej wobec działalności sprzedawanej spółki lub przedsiębiorstwa. Sprzedający posiadają kluczową wiedzę o sprzedawanym aktywie. Jeśli chcieliby ją wykorzystać, budując konkurencyjne przedsiębiorstwo, kupujący mógłby na tym stracić.

Sprzedaż biznesu a zgody

Gdy te zasadnicze aspekty związane z transakcją są zaadresowane, należy skupić się na potencjalnych blokerach, wyzwaniach w transakcji, dotyczą one głównie zgód i zezwoleń. Zgód na przykład związanych z przepisywaniem umów.

Zgoda na zbycie przedsiębiorstwa, zgoda na przejście umowy

Otóż, kiedy przedmiotem sprzedaży nie jest spółka, tylko przedsiębiorstwo spółki lub zespół kluczowych aktywów, występuje konieczność porozumienia się z kontrahentami, tak naprawdę wszystkimi podmiotami, z którymi mamy podpisane umowy. Tak, aby oni wyrazili zgodę na przejście praw i obowiązków z umowy (w sytuacji na przykład zbycia przedsiębiorstwa). Zatem zgody kontrahentów to jest element, który powinien być zaadresowany w trakcie negocjacji, a może nawet trochę wcześniej, ale na pewno zdecydowanie wcześniej niż w dniu zawarcia finalnej transakcji. 

Zgoda wspólników na zbycie udziałów, zgoda wspólników na zbycie przedsiębiorstwa

Kolejnym aspektem są zgody korporacyjne, czyli uchwały, uchwały wspólników, uchwały rady nadzorczej. Jeśli występuje te dokumenty powinny być sporządzone i gotowe przed closingiem, przed faktycznym rozporządzeniem udziałami lub przedsiębiorstwem.

Zbycie biznesu a klauzula change of control

Kolejny element: umowy umowy – takie, które zawierają szczegółowe zapisy, na przykład klauzule change of control. Klauzule, które pozwalają na przykładowo wypowiedzenie umowy lub zmiany w obrębie umowy w sytuacji zmiany podmiotów kontrolujących Twoją firmę lub inne istotne zmiany dotyczące Twojej firmy. Takie klauzule najczęściej pojawiają się w umowach związanych z finansowaniem, czyli z bankami lub leasing.

Sprzedaż firmy a koncesje, licencje, zezwolenia

Koncesje, licencje i zezwolenia. Badanie tego, czy w przypadku sprzedaży udziałów lub operacji na przedsiębiorstwie kupujący nie będzie miał problemów regulacyjnych z kontynuowaniem działalności jest bardzo ważne. Może warunkować tak naprawdę możliwość czy opłacalność przeprowadzenia danej transakcji.

Sprzedaż spółki, przedsiębiorstwa. Zgoda KOWR. Zgoda MSWiA. Zgoda UOKiK

Kolejny element związany z doprowadzeniem transakcji do skutku to ewentualne zezwolenia, na przykład:

• zezwolenie na nabycie udziałów przez cudzoziemca czy 
• zgody KOWR związane z nieruchomościami rolnymi, które również powinny być odebrane przy transakcjach związanych z udziałami w spółkach, które posiadają w sobie nieruchomości rolne czy 
• zgoda UOKiK, czyli Urzędu Ochrony Konkurencji i konsumenta, która dotyczy tych transakcji, w których uczestniczą spore, duże przedsiębiorstwa.

O zgodzie KOWR przeczytaj więcej tutaj (kliknij).

Sprzedaż biznesu a zachowanie poufności

W toku negocjacji powinny być zaadresowane również inne zapisy, które pewnie znajdą się w dokumentacji transakcyjnej w obrębie umów na przykład zobowiązanie do zachowania poufności obydwu stron związanych z procesem negocjacji czy z samym przedmiotem transakcji.

Zakaz podbierania pracowników (non poaching) a sprzedaż firmy

Mogą to być klauzule zakazujące przejmowania pracowników tak zwane klauzule non poaching, które często obligują obydwie strony do nieprzyjmowania pracowników swoich biznesów. Mogą to być klauzule zabezpieczające te zobowiązania, wszystkie, jakie są formułowane w obrębie transakcji, czyli klauzule o karach umownych czy karach gwarancyjnych.

Sprzedaż spółki, sprzedaż przedsiębiorstwa. Prawo właściwe. Właściwość sądów. Arbitraż.

Co jest szczególnie istotne w przypadku, kiedy stronami transakcji nie są podmioty wyłącznie z Polski, to uregulowania dotyczące wyboru prawa właściwego oraz uregulowania dotyczące rozstrzygania sporów. Ważne z Twojej perspektywy, abyś wiedział, jakie prawo reguluje transakcję, a także w przypadku sporu, gdzie będzie on rozstrzygany, czy za granicą, czy w Polsce. A jeśli w Polsce to czy w sądzie powszechnym, czy na przykład w arbitrażu?

Sprzedaż biznesu – umowa

Umowa warunkowa – sprzedaż przedsiębiorstwa, sprzedaż spółki. Notariusz

Gdy wszystkie te aspekty zostały dogłębnie przenegocjowane, przedyskutowane przez obydwie strony transakcji, można przystąpić do przygotowania i podpisania umowy warunkowej. Najczęściej do zawarcia umowy warunkowej, a także tej końcowej (rozporządzającej) będziesz potrzebował notariusza. Notariusz jest potrzebny wtedy, kiedy przedmiotem sprzedaży są na przykład udział w spółce z o.o. albo przedsiębiorstwo. Już na pewno notariusza potrzebujesz wtedy, kiedy elementem transakcji jest nieruchomości.

Umowa warunkowa jest niezbędna prawie w każdym procesie sprzedaży biznesu. W umowie warunkowej, jak sama nazwa wskazuje, są opisywane warunki, czyli okoliczności, od których zniszczenia uzależnia się zawarcie umowy rozporządzającej, umowy docelowej. Kiedy te wszystkie warunki spełnią się, kiedy obydwie strony transakcje oceniają, że są zniszczone, przychodzi moment na podpisanie umowy końcowej tej, która przynosi prawa. Przychodzi moment tak zwanego closingu.

Closing – sprzedaż biznesu

W ramach closing dochodzi do zawarcia umowy, której skutkiem jest przeniesienie udziałów albo przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części albo zespołu kluczowych aktywów, które nie dają się zakwalifikować jako zorganizowana część przedsiębiorstwa.

Sprzedaż biznesu kancelaria Warszawa

Nasze usługi:

• Doradztwo dla właścicieli i osób zarządzających przedsiębiorstwem (private lawyer, prawnik biznesowy kancelaria Warszawa). 
• Rekomendacje, strategia i negocjacje (sprzedaż biznesu prawnik Warszawa).
• Przygotowywanie umów, dokumentów, maksymalizacja bezpieczeństwa prawnego (sprzedaż firmy prawnik).
• Prowadzenie postępowań sądowych, arbitrażowych, dochodzenie należności (sprzedaż przedsiębiorstwa radca prawny).
• Dostosowanie struktur firmowych i prywatnych do zmieniających się regulacji prawnych i podatkowych (sprzedaż przedsiębiorstwa doradca podatkowy).
• Przekształcenia, aporty, podziały, łączenia, tworzenie, likwidacja i in. (sprzedaż biznesu kancelaria Warszawa)
• Prowadzenie spraw spornych wspólników, a także małżeńskich sporów majątkowych (sprzedaż firmy adwokat).
• Zabezpieczenie majątku, właścicieli i zarządzających biznesem – majątek kluczowy, nieruchomości, własność intelektualna (sprzedaż przesiębiorstwa radca prawny Warszawa).
• Pomoc w tworzeniu i prowadzeniu biznesu i transakcji za granicą. Spółki zagraniczne i fundacje (sprzedaż biznesu kancelaria Warszawa).
• Obrona i reprezentacja w postępowaniu karnym i karnym skarbowym (sprzedaż spółki adwokat kancelaria Warszawa).
• Doradztwo dla firm rodzinnych, planowanie sukcesji (sprzedaż firmy kancelaria).
• Fundacje rodzinne, struktury zabezpieczające (sprzedaż przedsiębiorstwa kancelaria Warszawa).
• Doradztwo w zakresie pracowników, współpracowników b2b, kwestiach zus, a także kwestiach podatkowych (sprzedaż spółki doradca podatkowy Warszawa).
• Prowadzenie spraw dot. Nieuczciwej konkurencji, naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa, sporów ze wspólnikami, pracownikami lub współpracownikami (sprzedaż spółki adwokat Warszawa).

Jeśli potrzebujesz wsparcia prawnego lub podatkowego – skontaktuj się z nami.

Niniejszy wpis został sporządzony na bazie nagrania wideo dostępnego tutaj.

Obowiązki po sprzedaży spółki, sprzedaży przedsiębiorstwa

Czy to koniec? Czy podpisanie umowy sporządzającej wieńczy cały proces sprzedaży biznesu? Na pewno jest to moment, na który szczególnie sprzedający długo czekał, natomiast nie jest to koniec obowiązków stron. Należy zadbać o wszelkie procedury związane ze zgłoszeniami i rejestracjami. 

Bardzo często po zamknięciu transakcji rozpoczyna się nowy etap w życiu sprzedających etap związany z czasową współpracą z kupującym tak, aby umożliwić mu faktyczne przejęcie zarządzania i władania nabytym przedsiębiorstwem lub spółką. Etap, który bardzo często jest okraszony zakazem konkurencji i obowiązkiem zachowania tajemnicy.