Sporny podział majątku wspólnego małżonków – żądania, postępowanie sądowe, ryzyka

Przeczytasz w 9 minut.

Część małżonków lub byłych małżonków jest w stanie porozumieć się co do podziału majątku. W tym celu małżonkowie sporządzają zwykłą umowę, a gdy w skład majątku wchodzi nieruchomość – przeprowadza się podział majątku wspólnego u notariusza. Ugodowe rozliczenia są zawsze najszybsze, przysparzają najmniej wątpliwości i pozwalają oszczędzić stronom stresu. Niestety, dość powszechne stają się spory powstałe na tle podziału majątku. Skonfliktowani byli małżonkowie żywią do siebie urazę i stoją na stanowisku, że druga strona nie powinna „skorzystać” na małżeństwie, zwłaszcza gdy pomiędzy małżonkami występowały znaczne różnice w zarobkach, albo gdy tylko jedno z małżonków wykonywało pracę zarobkową. W poniższym wpisie omówione zostaną kwestie istotne przy spornym podziale majątku wspólnego.

Z niniejszego wpisu dowiesz się:

• czym charakteryzuje się małżeńska wspólność majątkowa,
• w jaki sposób można podzielić majątek wspólny,
• co obejmuje postępowanie o podział majątku wspólnego,
• jakie dodatkowe żądania można zgłosić przy podziale majątku wspólnego,
• jakie jest ryzyko niewłaściwego przeprowadzenia postępowania o podział majątku wspólnego.

Powstanie, ustanie oraz charakter małżeńskiej wspólności majątkowej

Wspólność majątkowa powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa. Od tego momentu zasadą jest, że wszystko (poza wyjątkami wskazanymi konkretnie w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym) wchodzi do majątku wspólnego. W trakcie trwania wspólności majątkowej nie można żądać podziału tego majątku ani traktować jego części jako „swojej połowy”.

Najczęściej spotykany scenariusz powiększania majątku wspólnego to wykonywanie pracy zarobkowej przez jedno lub obojga małżonków, z której wynagrodzenie zasila majątek wspólny, a także darowizny w formie pieniężnej dokonywane przez rodziców któregoś z małżonków na rzecz obojga małżonków (np. pomoc finansowa w nabyciu własnego mieszkania przez małżonków, czy w budowie domu).

Wspólność majątkowa pomiędzy małżonkami ustaje na skutek postanowienia sądu albo umowy zawartej przed notariuszem, a ponadto z chwilą orzeczenia rozwodu.

Należy przy tym pamiętać, że majątek zgromadzony przed zawarciem małżeństwa jest jednak majątkiem osobistym i w przypadku zniesienia wspólności majątkowej w pierwszej kolejności należy zastanowić się czy jest możliwość oddzielenia majątku osobistego od majątku wspólnego.

Możliwe żądania przy podziale majątku wspólnego

W postanowieniu o podziale majątku wspólnego sąd ustala co wchodzi w skład majątku wspólnego według stanu na dzień ustania wspólności majątkowej – wylicza składniki majątku w postaci nieruchomości, środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych, samochodów i innych wartościowych przedmiotów, po czym ustala jaki ułamkowy udział przypada małżonkom w majątku wspólnym.

Możliwe jest orzeczenie przez sąd, że małżonkowie poczynili nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty któregoś z małżonków, a także że jeden z małżonków dokonał nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny. Następnie sąd dzieli majątek pomiędzy stronami. Możliwe jest przyznanie jednemu z małżonków na własność któregoś składniku majątku (np. nieruchomości) z obowiązkiem spłaty na rzecz drugiego małżonka albo przyznanie tego składniku w odpowiednich proporcjach (udziałach) obu stronom. W przypadku poczynienia nakładów, sąd orzeka bierze pod uwagę ich wartość.

Zasadą jest, że udziały małżonków w majątku wspólnym są równe, jednak w wyjątkowych sytuacjach, gdy jedno z małżonków w rażący sposób nieprzyczyniało się do powiększania majątku wspólnego, a nawet trwoniło majątek wspólny, możliwe jest orzeczenie nierównych udziałów.

Sąd rozlicza także koszty postępowania, najczęściej stwierdzając, że strony ponoszą koszty związane ze swoim udziałem, a jeśli pozostały jeszcze do rozliczenia koszty powstałe z tytułu opinii biegłych sądowych, także zobowiązuje strony do zapłaty.

Nakłady i wydatki poczynione przez małżonków

Z nakładami mamy do czynienia, gdy majątek został zasilony w celu jego utrzymania, zwiększenia wartości, modernizacji itp., natomiast wydatkami są środki przeznaczone na nabycie nowych składników majątkowych.

W kwestii nakładów i wydatków można spotkać się z różnymi kombinacjami: z majątku osobistego na majątek wspólny, z majątku wspólnego na majątek osobisty i z majątku osobistego na majątek osobisty. Choć intuicyjnie wydaje się, że kwestie rozliczeń pomiędzy majątkami osobistymi małżonków nie powinny być uwzględniane przy podziale majątku wspólnego, sądy przyjmują, że dokonanie rozliczeń w jednym postępowaniu umożliwia kompleksowe zakończenie wszelkich spraw dotyczących przesunięć majątkowych pomiędzy stronami, zatem możliwe jest zgłoszenie odpowiednich żądań w postępowaniu sądowym.

Przykład pierwszy: W trakcie trwania małżeństwa żona odziedziczyła mieszkanie w złym stanie technicznym (spadek wchodzi do majątku osobistego). Remont za kwotę 40.000,00 zł został dokonany ze wspólnych oszczędności małżonków, pochodzących z ich wynagrodzenia za pracę. W postanowieniu o podziale majątku wspólnego sąd nie stwierdzi, że mieszkanie wchodzi do majątku wspólnego, ale na wniosek zgłoszony przez męża orzeknie, że z majątku wspólnego małżonków zostały dokonane nakłady w kwocie 40.000,00 zł na majątek osobisty żony i dzieląc majątek uwzględni konieczność zwrotu połowy nakładów na rzecz męża.

Przykład drugi: W trakcie trwania małżeństwa żona odziedziczyła mieszkanie w złym stanie technicznym (spadek wchodzi do majątku osobistego). Remont za kwotę 40.000,00 zł został dokonany z darowizny dokonanej przez ciotkę męża, która zaznaczyła, że dokonuje darowizny do majątku osobistego. W postanowieniu o podziale majątku wspólnego sąd stwierdzi, że mąż dokonał nakładów w kwocie 40.000,00 zł z majątku osobistego na majątek osobisty żony w postaci mieszkania i przy podziale majątku wspólnego uwzględni konieczność zwrotu całych nakładów na rzecz męża.

Nierówne udziały w majątku wspólnym – kiedy możliwe jest orzeczenie przez sąd

Określenie nierównych udziałów w majątku wspólnym ma charakter wyjątkowy, a żądanie ustalenia nierównych udziałów odnosi się do całego majątku wspólnego, a nie tylko do poszczególnych składników. W skrajnych wypadkach może zdarzyć się, że w wyniku orzeczenia o nierównych udziałach może dojść do pozbawienia małżonka całego udziału w majątku wspólnym.

Przepisy nie wskazują konkretnych przesłanek uprawniających do żądania ustalenia nierównych udziałów, wskazując jedynie na „ważne powody”. Powody te powinny być oceniane przez pryzmat zasad współżycia społecznego, gdy sprzeciwiają się przyznaniu jednemu z małżonków korzyści z tej części majątku wspólnego, do powstania której ten małżonek się nie przyczynił. Podkreślenia jednak wymaga, że jedynym powodem ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym nie może być różnica pomiędzy zarobkami małżonków, sprowadzająca się do zwykłej kalkulacji. Małżonek, przeciwko któremu skierowane jest żądanie ustalenia nierównych udziałów, powinien w sposób rażący i uporczywy nie przyczyniać się do powiększania majątku wspólnego stosownie do swych sił i możliwości zarobkowych.

Istotne jest jednak, że orzeczenie o winie w rozkładzie pożycia, spowodowane zdradami, czy nawet przemocą, nie stanowi przesłanki do ustalenia nierównych udziałów. Sądy przyjmują, że działania małżonka powinny być skierowane przeciwko majątkowi, a nie konkretnie przeciwko drugiemu małżonkowi.

Należy również pamiętać, że nieprzyczynianie się do powiększania majątku wspólnego musi mieć charakter rażący, uporczywy i, co najważniejsze – niezgodny z wolą drugiego z małżonków. W niektórych małżeństwach przyjmuje się model, w którym jedno z małżonków wykonuje pracę zarobkową, z której wynagrodzenie wystarcza na zaspokojenie potrzeb rodziny, a drugi małżonek zajmuje się domem, ew. dziećmi albo nawet poświęca się w całości pasjom o charakterze niezarobkowym. Podkreślenia wymaga jednak, że jeśli była to przyjęta przez małżonków praktyka, na którą oboje wyrazili zgodę – nie ma podstaw do ustalenia nierównych udziałów.

O czym należy pamiętać w czasie postępowania sądowego

Orzekając o podziale majątku wspólnego, na podstawie obowiązujących przepisów sąd określa jakie składniki wchodzą w skład majątku wspólnego (informacje w tym zakresie pochodzą od stron), jaka jest wartość tychże składników, ustala, że udziały stron w majątku wspólnym są równe i dzieli majątek.

Nawet jeśli z okoliczności sprawy jednoznacznie wynika, że były dokonane np. nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty, sąd nie ma prawa orzec z urzędu o obowiązku zwrotu nakładów, bowiem jest związany stanowiskiem stron. Dopiero na skutek odpowiednich wniosków zgłoszonych przez strony, sąd bierze pod uwagę nierówne udziały, nakłady i wydatki. Należy więc dokładnie przeanalizować jakie były dokonywane przesunięcia majątkowe i już na początku postępowania o podział majątku wspólnego należy złożyć odpowiednie wnioski i przedstawić dowody na poparcie swoich twierdzeń.

Jedną z istotniejszych zasad postępowania w sprawie o podział majątku wspólnego jest objęcie całego majątku jednym postępowaniem. Nie można więc żądać podziału majątku wspólnego np. tylko w zakresie nieruchomości, dlatego też tylko w postępowaniu o podział majątku wspólnego możliwe jest zgłoszenie roszczeń w zakresie nakładów, wydatków, czy nierównych udziałów. Jeśli jedna ze stron zaniedba rozliczenie majątku w tym zakresie, nie będzie miała innej możliwości żądania zapłaty przez drugiego małżonka.

Podział majątku wspólnego – prawnik Warszawa, kancelaria Warszawa

Jeśli są Państwo zainteresowani tematyką związaną z podziałem majątku wspólnego w trakcie trwania małżeństwa lub po jego ustaniu oraz przebiegiem postępowania sądowego, zapraszamy do kontaktu.

Podział majątku – kancelaria Warszawa

Nasze usługi:

• Doradztwo dla właścicieli i osób zarządzających przedsiębiorstwem (private lawyer, prawnik biznesowy kancelaria Warszawa). 
• Rekomendacje, strategia i negocjacje (podział majątku prawnik Warszawa).
• Przygotowywanie umów, dokumentów, maksymalizacja bezpieczeństwa prawnego (podział majątku prawnik).
• Prowadzenie postępowań sądowych, arbitrażowych, dochodzenie należności (podział majątku radca prawny).
• Dostosowanie struktur firmowych i prywatnych do zmieniających się regulacji prawnych i podatkowych (podział majątku doradca podatkowy).
• Przekształcenia, aporty, podziały, łączenia, tworzenie, likwidacja i in. (doradca podatkowy kancelaria Warszawa)
• Prowadzenie spraw spornych wspólników, a także małżeńskich sporów majątkowych (podział majątku adwokat).
• Zabezpieczenie majątku, właścicieli i zarządzających biznesem – majątek kluczowy, nieruchomości, własność intelektualna (podział majątku radca prawny Warszawa).
• Pomoc w tworzeniu i prowadzeniu biznesu i transakcji za granicą. Spółki zagraniczne i fundacje (podział majątku kancelaria Warszawa).
• Obrona i reprezentacja w postępowaniu karnym i karnym skarbowym (podział majątku adwokat kancelaria Warszawa).
• Doradztwo dla firm rodzinnych, planowanie sukcesji (podział majątku kancelaria).
• Fundacje rodzinne, struktury zabezpieczające (podział majątku kancelaria Warszawa).
• Doradztwo w zakresie pracowników, współpracowników b2b, kwestiach zus, a także kwestiach podatkowych(podział majątku doradca podatkowy Warszawa).
• Prowadzenie spraw dot. Nieuczciwej konkurencji, naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa, sporów ze wspólnikami, pracownikami lub współpracownikami (podział majątku adwokat Warszawa).

Jeśli potrzebujesz wsparcia prawnego lub podatkowego – skontaktuj się z nami.

Przeczytaj również

Rozstanie a opieka nad pupilem – czy można żądać zasądzenia alimentów i ustalenia kontaktów?