Rozstanie a opieka nad pupilem – czy można żądać zasądzenia alimentów i ustalenia kontaktów? Prawne aspekty.

Przeczytasz w 7 minut.

Dzisiejszy wpis powstaje pół żartem, pół serio, bowiem dotyczy prawnych narzędzi, które mogą być wykorzystane do uregulowania opieki nad pupilem (najczęściej psem) po rozstaniu lub rozwodzie. Nie trzeba przeprowadzać szeroko zakrojonych badań żeby zauważyć, że zwierzaki są często traktowane jak członkowie rodziny, nie tylko przez poszczególnych opiekunów, ale także przez pary pozostające w związkach formalnych i nieformalnych.

Z niniejszego wpisu dowiesz się:

• Co zrobić kiedy opieka nad pupilem jest ważna dla obu stron?
• Czy można żądać zasądzenia alimentów na pupila?
• Czy można żądać sądowego ustalenia kontaktów ze zwierzakiem?
• W jaki sposób dochodzić swoich roszczeń związanych z opieką nad psem?
• Jakie jest stanowisko sądów w sprawach o opiekę nad psem?

Status prawny psa

Przepisy jasno wskazują, że zwierzęta jako istoty żyjące, zdolne do odczuwania cierpienia nie są rzeczami, jednak stosuje się do nich przepisy o rzeczach. Pies może wchodzić zatem w skład majątku wspólnego małżonków albo zostać uznany za współwłasność osób pozostających w związku nieformalnym, także jeśli nie przedstawia znacznej wartości materialnej, jak w przypadku psów rasowych i zdobywców nagród.

Nawet jeśli po rozstaniu jedna para ugodowo umawia się na „opiekę naprzemienną” nad pupilem, brak jest uregulowania, na podstawie którego można byłoby żądać wydania przez sąd orzeczenia o takiej treści. Nie tylko w polskiej, ale także w europejskiej nauce prawa nie ma zgody na analogiczne stosowanie przepisów o kontaktach rodziców z dziećmi do uregulowania stosunków pomiędzy opiekunami a pupilami. Jako główny argument podaje się niebezpieczne zbliżenie pozycji prawnej zwierzęcia domowego do dziecka, będącego człowiekiem. Pamiętać również należy, że (przynajmniej w teorii) obowiązujące prawo stanowi przejaw woli społeczeństwa. Jeśli opinia publiczna nie widzi potrzeby uregulowania kwestii kontaktów z pupilem, jest wysoce wątpliwe, by ustawodawca wprowadził rozwiązania dedykowane do takich sytuacji prawnych.

Na tej samej zasadzie nie ma możliwości zasądzenia „alimentów na pupila”. Pomimo że koszty utrzymania psów mogą być znaczne, mając na uwadze koszty opieki weterynaryjnej, wyżywienia, czy akcesoriów, pupil, który nie jest podmiotem praw i obowiązków, nie może być beneficjentem alimentów. W tym miejscu należy przypomnieć, że w przypadku spraw o alimenty związane z utrzymaniem dzieci, to właśnie one posiadają roszczenia wobec rodziców, a nie były partner lub partnerka. Dlatego też w wyrokach sądów, alimenty zasądza się na rzecz dziecka, które wypłaca się do rąk rodzica, który rozdysponowuje alimenty na poszczególne koszty utrzymania.

Rozstrzygnięcia dotyczące psa w wyroku rozwodowym

Jak zostało wskazane wyżej, nie ma podstaw do skutecznego żądania zasądzenia alimentów na psa. Można jednak zastanowić się nad wyliczeniem kosztów utrzymania pupila i włączenia ich do innych rozstrzygnięć majątkowych.

Przykładowo, jeśli rozwodzący się małżonkowie mają wspólne dzieci, dla których został kupiony lub adoptowany pies i zostaje on „przy dziecku”, to koszty utrzymania pupila mogą zostać wliczone do kosztów utrzymania dziecka i na tej podstawie opiekun psa może uzyskać dodatkowe świadczenie na utrzymanie zwierzaka.

W przypadku orzeczenia rozwodu z orzeczeniem o wyłącznej winie jednego z małżonków, małżonek niewinny rozkładowi pożycia może żądać od małżonka winnego przyczyniania się do zaspokajania swoich usprawiedliwionych potrzeb. Za uzasadnioną potrzebę może zostać uznany koszt utrzymania psa, zwłaszcza gdy pies zamieszkał z opiekunami w trakcie trwania małżeństwa. Co istotne, konieczność opieki nad pupilem może wynikać również ze wskazań terapeutycznych, gdy rozkład pożycia spowodowany winą drugiego małżonka miał negatywny wpływ na kondycję psychiczną małżonka niewinnego.

Podział majątku wspólnego małżonków w postępowaniu sądowym – opieka nad pupilem

W przypadku podziału majątku wspólnego po rozwodzie, jeśli pies został kupiony lub adoptowany w czasie trwania wspólności majątkowej, stanowi on zazwyczaj „składnik” majątku wspólnego. Jeśli natomiast pies pojawił się w domu na podstawie darowizny, to wchodzi on do majątku osobistego obdarowanego małżonka.

Pupil będzie podlegał więc ocenie prawnej i podziałowi jak rzeczy ruchome, np. samochód, co do którego sąd może orzec o przyznaniu jednemu małżonkowi albo o przyznaniu obojgu małżonkom do wspólnego „korzystania”. Jeśli pomiędzy stronami istnieje konflikt i oboje opiekunowie żądają przyznania psa, sąd powinien wziąć pod uwagę jego dobro – będzie skłaniał się ku pozostawieniu pupila w dotychczasowym domu, który zna i w którym czuje się bezpiecznie, może wziąć także pod uwagę takie kwestie jak nawiązanie bliższej więzi z jednym z opiekunów. Należy pamiętać, że podstawową zasadą polskiej procedury cywilnej jest konieczność przytoczenia dowodów na poparcie swoich twierdzeń. Jeśli opiekunowie równie żarliwie deklarują bliską więź z pupilem, konieczne będzie udowodnienie jej istnienia. Postępowanie dowodowe w takim zakresie nie będzie różniło się znacząco od „standardowych spraw”. Można więc wezwać świadków, którzy mieli okazję obserwować funkcjonowanie rodziny i opiszą jak wygląda relacja zwierzaka z każdym z partnerów z osobna, możliwe jest również przedstawienie dowodów z dokumentów, np. dokumentacji medycznej z lecznicy weterynaryjnej w celu wykazania który z opiekunów był bardziej zaangażowany w opiekę nad pupilem (zlecenia badań zawierają nazwisko zlecającego). Co więcej, przynajmniej w teorii, możliwe jest również wezwanie biegłego sądowego do wydania opinii, której przedmiotem będzie określenie jakie rozwiązanie konfliktu będzie najlepsze dla pupila.

Praktyka orzecznicza sądów polskich w kwestii alimentów i opieki nad pupilem

W praktyce polskich sądów można spotkać się z orzeczeniami dotyczącymi:

• przyznania alimentów na rzecz byłego małżonka, w skład których zostały wzięte pod uwagę koszty utrzymania psa,
• alimentów zasądzanych na rzecz dzieci, przy których koszt utrzymania psa został wskazany jako koszt utrzymania dziecka,
• spraw, w których nie doszło do rozwodu, ale jeden z małżonków wytoczył powództwo o zaspokajanie potrzeb rodziny i pomimo braku dzieci, koszt utrzymania czworonoga także został wzięty pod uwagę,
• żądania wydania psa na podstawie przepisów o ochronie własności.

Osoby zainteresowane tematyką roli psa w rodzinie mogą pamiętać dość szeroko komentowany wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy – Woli w Warszawie (sygn. akt I C 1855/19). Powódka wniosła o wydanie psa, który znajdował się w posiadaniu jej byłego partnera. Wskazała, że pies został jej sprezentowany przez byłego partnera, to ona została wskazana jako właścicielka w umowie sprzedaży, natomiast po rozstaniu i jej wyprowadzce, były partner odmówił wydania psa, z którym również był bardzo zżyty. Sąd uznał, że pomimo że okoliczności wskazują, że faktyczną właścicielką jest powódka, należy uwzględnić fakt, że zmiana miejsca zamieszkania i wyrwanie pupila ze znanego mu środowiska skutkowałyby dla niego cierpieniem, zatem żądanie jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego.

Zaznaczyć jednak należy, że nie wszystkie orzeczenia sądowe są publikowane, więc jest możliwe, że istnieją prawomocne orzeczenia dotyczące kwestii kontaktów z psem, czy też kosztów jego utrzymania, które nie trafiły do powszechnej (lub prawniczej) świadomości.

W polskim prawie obowiązuje zasada swobody umów, zatem nawet jeśli orzecznictwo sądów nie daje możliwości uregulowania kwestii opieki nad pupilem, nic nie stoi na przeszkodzie, aby w drodze negocjacji strony zawarły odpowiednie porozumienie regulujące te kwestie, przy czym wymaga to dobrej woli ze strony obojga byłych partnerów, o co nie zawsze łatwo, zwłaszcza po burzliwym rozstaniu.

Należy pamiętać, że psy są czującymi istotami, które niezwykle przywiązują się do ludzi, zatem podejmowanie jakichkolwiek kroków prawnych, których skutkiem miałaby być w szczególności zmiana miejsca zamieszkania psa, wymaga przeanalizowania które rozwiązanie będzie dla podopiecznego najlepsze, a jeszcze przed udaniem się po poradę prawną warto uzyskać rzetelną opinię behawiorysty.

Podział majątku wspólnego – prawnik Warszawa, kancelaria Warszawa

Jeśli są Państwo zainteresowani tematyką związaną z podziałem majątku wspólnego w trakcie trwania małżeństwa lub po jego ustaniu oraz przebiegiem postępowania sądowego, zapraszamy do kontaktu.