Prowadząc małe lub średnie przedsiębiorstwo, aby zmniejszyć osobiste ryzyko związane z odpowiedzialnością za niepowodzenie biznesu, często decydujemy się na zmianę tradycyjnej jednoosobowej działalności gospodarczej, spółki cywilnej lub spółki jawnej na formę spółki kapitałowej, najczęściej na spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Warto mieć jednak na uwadze, że przekształcenie działalności w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością oraz przyjęcie funkcji członka zarządu w przekształconej spółce wiąże się też z pewnym ryzykiem związanym z odpowiedzialnością cywilną lub administracyjną, w tym podatkową, a czasem nawet z sankcjami karnymi. W tym wpisie zajmiemy się cywilnoprawną odpowiedzialnością członka zarządu za zobowiązania spółki oraz za szkody wyrządzone spółce.
Na skróty
ukryj
Obowiązki członka zarządu spółki kapitałowej
Najogólniej ujmując członek zarządu spółki kapitałowej (spółki z o.o., spółki akcyjnej oraz prostej spółki akcyjnej) prowadzi sprawy spółki i reprezentuje ją we wszystkich czynnościach sądowych i pozasądowych spółki. Członek zarządu musi ponadto postępować wobec spółki z zachowaniem lojalności, jak również zobowiązany jest do zachowania jej tajemnic, przy czym ten drugi obowiązek rozciąga się także na czas po wygaśnięciu mandatu. Do jego obowiązków względem spółki należy również ujawnianie ewentualnych sprzeczności jego interesów z interesami tej spółki oraz powstrzymywanie się od podejmowania jakichkolwiek decyzji w sytuacjach, gdy taka sprzeczność zachodzi. Członek zarządu nie może również bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi, uczestniczyć w spółce konkurencyjnej, jak również posiadać udziałów lub akcji w takiej spółce. Obowiązki te rozszerzają przepisy szczegółowe zarówno kodeksu spółek handlowych, jak i ustaw regulujących obszary działalności spółki.
Staranność członka zarządu spółki
Przy wykonywaniu swoich obowiązków członek zarządu zobowiązany jest do zachowania staranności wynikającej z zawodowego charakteru działalności. Oznacza to, że członek zarządu powinien zachować nie tylko staranność wymaganą ogólnie w stosunkach gospodarczych danego rodzaju, ale także działać jak profesjonalista. Jeżeli więc jesteś członkiem zarządu, musisz pamiętać, że w ramach Twoich obowiązków leży znajomość procesów organizacyjnych spółki, jej zasobów kadrowych, a także przepisów prawa, regulujących działalności spółki. Szczególne znaczenie ma także wymóg znajomości stanu finansowego spółki, w szczególności w kontekście jej wypłacalności, o czym szerzej będzie mowa w dalszej części artykułu. Przyjmując na siebie funkcję członka zarządu spółki musisz więc nie tylko wiedzieć wszystko o spółce od strony finansowej i organizacyjnej, ale także posiadać kompetencje niezbędne do zarządzania jej działalnością, jak również wiadomości dotyczące warunków funkcjonowania w danej branży. Jest to istotne już na etapie przyjmowania funkcji w zarządzie, ponieważ podjęcie się wykonywania obowiązków członka zarządu spółki bez odpowiedniego wykształcenia i wiadomości lub doświadczenia potrzebnego do prowadzenia jej sprawi reprezentowania kwalifikowane jest jako naruszenie wymaganej staranności.
Dlaczego ma to znaczenie? W przypadku wyrządzenia szkody spółce lub osobie trzeciej w związku z wykonywaniem obowiązków członka zarządu znacznie trudniej będzie Ci udowodnić, że zachowałeś należytą staranność i nie ponosisz winy za szkodę, w związku z czym nie powinieneś za nią odpowiadać.
Warto więc już na wstępie zastanowić się czy jesteś gotowy na objęcie funkcji w zarządzie spółki, w szczególności wtedy, gdy proponuje Ci to wspólnik lub osoba trzecia, oraz jak ewentualnie przygotować się na objęcie takiej funkcji, aby możliwie dalece zminimalizować ryzyko Twojej odpowiedzialności.
Wobec kogo odpowiada członek zarządu spółki
Wiemy już jaki jest ogólny zakres obowiązków członka zarządu spółki oraz w jaki sposób członek zarządu powinien te obowiązki wykonywać. W dalszej kolejności należy więc zastanowić się wobec kogo członek zarządu może odpowiadać i na jakiej zasadzie.
Członek zarządu odpowiada za szkodę wyrządzoną swoim działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki wobec tej spółki. Jest to odpowiedzialność oparta na zasadzie winy, a więc aby mogła zaistnieć należy wykazać, że członek zarządu wywołał zdarzenie szkodzące (np. nie dopełnił ciążących na nim obowiązków w zakresie sporządzenia rzetelnego sprawozdania finansowego spółki, czym wyrządził spółce szkodę), szkodę oraz związek przyczynowy. Co do konieczności wykazania samej winy, to wykazanie jej braku, czyli okoliczności, że członek zarządu dołożył należytej staranności, leży po stronie tego członka zarządu a nie spółki.
Odpowiedzialność członka zarządu może ograniczyć udzielenie mu absolutorium przez zgromadzenie wspólników spółki, jednak zasada ta nie ma zastosowania jeżeli absolutorium nie zostało udzielone pomimo świadomości istnienia szkody, jak również w sytuacjach niektórych specyficznych działań szkodzących członka zarządu. Absolutorium nie ograniczy odpowiedzialności członka zarządu spółki także w sytuacji, gdy powództwo o naprawienie szkody wyrządzonej spółce wytacza wspólnik tej spółki.
Możliwością uniknięcia odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną spółce jest także odwołanie się do zasady business judgement rule, zgodnie z którą członek zarządu nie narusza swoich obowiązków, a w konsekwencji nie odpowiada za szkody wyrządzone spółce, jeżeli postępował w sposób lojalny i w granicach ryzyka gospodarczego.
Jeżeli szkoda została wyrządzona spółce poprzez działanie kilku osób wspólnie (np. kilku członków zarządu), ich odpowiedzialność jest w takim wypadku solidarna.
Ponadto członek zarządu spółki może odpowiadać solidarnie ze spółką za szkodę wyrządzoną osobie trzeciej, w związku z działaniem tej spółki, o ile możliwe jest wykazanie, że zawinione działanie członka zarządu przyczyniło się do powstania tej szkody.
Odpowiedzialność za zobowiązania spółki
Odrębną kwestią jest odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania spółki. Co do zasady za zobowiązania spółki kapitałowej odpowiada ona sama, jednak w przypadku, gdy egzekucja zobowiązań wobec spółki stała się bezskuteczna, członkowie zarządu tej spółki będą odpowiadać za jej zobowiązania solidarnie. Oznacza to, że w tym przypadku egzekucja, po uzyskaniu tytułu wykonawczego przeciwko członkowi zarządu spółki, będzie prowadzona w stosunku do całego jego majątku.
W takiej sytuacji jedynym sposobem, aby uwolnić się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki, członek zarządu musi wykazać, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości spółki lub wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo postanowienie o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu. Względnie członek zarządu powinien wykazać, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nie wynikało z winy tego członka zarządu, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku lub niewydania stosownego postanowienia przez sąd, wierzyciel nie poniósł szkody. Odpowiedzialność subsydiarna członka zarządu za zobowiązania spółki nie wystąpi także w przypadku, jeżeli przesłanki do wystąpienia z wnioskiem o ogłoszenie upadłości spółki wystąpiły w czasie gdy wobec tej spółki prowadzona jest egzekucja poprzez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa.
Kiedy zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości spółki?
W tym miejscu warto omówić kwestię dotyczącą prawidłowego ustalenia daty zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, tak aby członek zarządu mógł uniknąć osobistej odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Otóż wniosek taki powinien zostać złożony, gdy spółka stała się niewypłacalna, w terminie nie późniejszym niż 30 dni od dnia wystąpienia przesłanek umożliwiających stwierdzenie niewypłacalności spółki. Domniemywa się, że niewypłacalność następuje, jeżeli dłużnik opóźnienie w spłacie zobowiązań pieniężnych dłużnika wynosi 3 miesiące. W przypadku spółek, o niewypłacalności mówi się także, gdy zobowiązania przekraczają wartość majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące, przy czym domniemywa się, że stan taki występuje, jeżeli zgodnie z bilansem zobowiązania spółki, z wyłączeniem rezerw na zobowiązania oraz zobowiązań wobec jednostek powiązanych, przekraczają wartość aktywów. Obowiązek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości pozostaje aktualny do chwili złożenia takiego wniosku lub do chwili, gdy spółka odzyskała wypłacalność.
Członek zarządu powinien więc zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości spółki niezwłocznie, gdy spółka będzie posiadała nieuregulowane zobowiązania starsze niż 3 miesiące, przy czym nie ma znaczenia okoliczność, że spółka posiada środki na uregulowanie tych zobowiązań. Przesłanką do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest nieregulowanie zobowiązań, a więc w przypadku, gdy spółka posiada jedno nieuregulowane zobowiązanie, domniemanie niewypłacalności się nie zaktualizuje. Przesłanka do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki w przyczyn bilansowych aktualizuje się natomiast po upływie okresu 24 miesięcy nadwyżki zobowiązań nad aktywami, nawet jeżeli spóła na bieżąco reguluje swoje zobowiązania. Wniosek o ogłoszenie upadłości powinien zostać złożony skutecznie, co oznacza, że zwrot wniosku przez sąd będzie niweczył ochronę członka zarządu spółki. Za skutecznie złożony wniosek uznaje się natomiast wniosek oddalony lub odrzucony uznaje się za złożony skutecznie, nawet jeżeli upadłość spółki nie zostanie ogłoszona.
Członek zarządu, który został powołany na tę funkcję w podmiocie już niewypłacalnym, obowiązany jest do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie 30 dni od dnia jego powołania.
Warto również wskazać, że w przypadku niezłożenia wniosku w terminie, członek zarządu odpowiada za szkodę, jaka zostanie wyrządzona wierzycielowi, a która polega na uszczupleniu zaspokojenia tego wierzyciela wskutek zmniejszenia wartości majątku spółki. W takiej sytuacji domniemywa się, że wysokość szkody odpowiada wysokości niezaspokojonej wierzytelności przysługującej wobec spółki.
Odpowiedzialność karna członka zarządu za niezgłoszenie upadłości
Na marginesie warto zaznaczyć, że w związku z wystąpieniem niewypłacalności spółki, członek zarządu spółki może być także na odpowiedzialność karną. Jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości nie zostanie złożony w terminie, osobie zobowiązanej do złożenia takiego wniosku, a więc także członkowi zarządu, grozi odpowiedzialność karna w maksymalnym wymiarze wynoszącym jeden rok pozbawienia wolności.
Jak uchronić się przed odpowiedzialnością?
Odpowiedzialność cywilnoprawną członka zarządu można ograniczyć poprzez wprowadzenie do umowy spółki odpowiednich postanowień, np. wprowadzając wymóg uzyskania zgody rady nadzorczej lub zgromadzenia wspólników na dokonanie pewnych czynności. W celu minimalizacji ryzyka wystąpienia zdarzeń generujących odpowiedzialność członka zarządu sugeruje się także wprowadzenie procedur compliance oraz zarządzania ryzykiem. W ofertach firm świadczących usługi ubezpieczeniowe znajdują się również ubezpieczenia od odpowiedzialności członków zarządu (D&O).
Dodatkowe informacje
Jeżeli jesteś zainteresowany tematyką związaną z zarządem w spółkach kapitałowych, zapraszamy do zapoznania się z innymi wpisami opublikowanymi na naszym blogu, które dotyczą:
– działalności konkurencyjnej członka zarządu – https://pla.partners/dzialalnosc-konkurencyjna-czlonkow-zarzadu/
– umów pomiędzy spółką a członkiem jej zarządu – https://pla.partners/zgoda-na-zawarcie-umowy-miedzy-spolka-a-czlonkiem-organu/
– mandatu członka zarządu – https://pla.partners/wygasniecie-mandatu-czlonka-zarzadu-zatwierdzenie-sprawozdania/
Prawnik dla członka zarządu – Warszawa
Jeżeli jesteś członkiem zarządu spółki i chcesz kompleksowo zabezpieczyć się przed odpowiedzialnością cywilnoprawną za jej zobowiązania lub zamierzasz przyjąć funkcję członka zarządu i potrzebujesz porady, jak przygotować się do tej roli od strony prawnej, skontaktuj się z nami. Chętnie wyjaśnimy Ci wszelkie zaszłości wynikające z prawa spółek, jak również przygotowujemy odpowiedzi na Twoje pytania.
Podobne wpisy:
Czy członek zarządu może prowadzić działalność konkurencyjną?
Nie. Członek zarządu nie może bez zgody spółki: Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej w przypadku posiadania przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów lub akcji tej […]
Nieuczciwa konkurencja ze strony (byłych) pracowników i współpracowników – jak się ochronić?
Przeczytasz w 10 minut. Niniejszy wpis omawia następując zagadnienia: Z niniejszego wpisu dowiesz się: Czym jest czyn nieuczciwej konkurencji? Zgodnie z ustawą o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji czynem nieuczciwej konkurencji jest […]
Najnowsze wpisy:
Postępowanie podatkowe
Przepisy ordynacji podatkowej obok kontroli podatkowej oraz czynności sprawdzających regulują także postępowanie podatkowe. Postępowanie podatkowe jest przy tym niejako podstawowym typem działań, jakie podejmuje organ podatkowy, a przepisy, które o […]
Uprawnienia kontrolowanego i kontrolującego podczas kontroli podatkowej
Tematem poprzedniego wpisu były ogólne zagadnienia związane z kontrolą podatkową, a w szczególności dopuszczalny czas trwania takiej kontroli, podstawa jej prowadzenia, jej cele i relacje do innych procedur stosowanych przez […]
Oceń wpis!
[Ocen: 0 Średnia: 0]
