Spółka akcyjna, charakterystyka, podatki, odpowiedzialność

Przeczytasz w 11 minut.

Z niniejszego wpisu dowiesz się:

• Czy prowadzenie działalności w formie spółki akcyjnej faktycznie jest tak skomplikowane jak to się powszechnie przyjęło.

Wady i zalety spółki akcyjnej

Spółka akcyjna, podobnie jak spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, jest spółką kapitałową. Spółka akcyjna uważana jest za jedną z bardziej skomplikowanych form prowadzenia działalności. Faktycznie, w jej przypadku występują pewne obowiązki, które nie występują przy innego rodzaju spółkach. Z wad spółki akcyjnej można wymienić wysokie koszty jej założenia i prowadzenia, obowiązek prowadzenia pełnej księgowości czy konieczność posiadania wysokiego kapitału zakładowego na poziomie co najmniej 100.000 zł (co stanowi znaczną różnicę w stosunku do sp. z o.o., o której przeczytasz tutaj). Niemniej jednak posiada ona też szereg zalet, których nie oferują inne spółki. Niewątpliwą zaletą jest możliwość pozyskiwania kapitału w drodze emisji akcji, wyłączenie odpowiedzialności wspólników czy możliwość dziedziczenia akcji, jak również rozbudowane możliwości w zakresie budowania ładu korporacyjnego w spółce oraz mechanizmy zabezpieczania wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych.

Jakie podatki obowiązują w spółce akcyjnej?

Spółka akcyjna jako osoba prawna jest podatnikiem typowych należności publicznoprawnych. Spółka akcyjna płaci więc VAT od zawieranych transakcji (choć może podlegać zwolnieniom) czy podatek od nieruchomości, jeśli jest właścicielem nieruchomości.

Spółka jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych (CIT). W przypadku wypłaty zysków spółki akcyjnej, które odbywa się w drodze wypłaty dywidendy akcjonariuszem, podatek dochodowy (PIT jeśli akcjonariuszem jest osoba fizyczna lub CIT jeśli akcjonariuszem jest osoba prawna) płacą także jej wspólnicy (akcjonariusze). Polskie przepisy podatkowe (oczywiście po spełnieniu określonych warunków, w tym przede wszystkim warunku powiązania kapitałowego na odpowiednim poziomie) oferują możliwość zwolnienia dywidendowego w przypadku wypłacania zysków pomiędzy spółka kapitałowymi.

Mniejsze spółki akcyjne mogą stosować opodatkowanie swoich dochodów liniową stawkę na poziomie 9%. Tutaj konieczne jest spełnienie przez spółkę określonych warunków. Taka możliwość istnieje gdy przychody spółki w poprzednim roku obrotowym w przeliczeniu na polski złoty nie przekroczyły kwoty odpowiadającej równowartości 2 mln euro oraz spółka rozpoczyna działalność. Spółka ta więc też oferuje szereg udogodnień podatkowych, podobnie jak spółka z o.o.

Jaki ZUS obowiązuje w spółce akcyjnej?

Z posiadaniem statusu akcjonariusz spółki akcyjnej nie wiążę się obowiązek uiszczania składek ZUS. Oczywiście jeśli spółka akcyjna będzie zatrudniać pracowników to wtedy będzie ona płatnikiem składek dla tych osób i będzie miała obowiązek dopełniania wszelkich formalności wobec ZUS.

Jaka księgowość obowiązuje w spółce akcyjnej?

Każda spółka akcyjna ma obowiązek prowadzenia pełnej księgowości. W odniesieniu do spółek akcyjnych nałożony został dodatkowy obowiązek w postaci nie tylko sporządzania sprawozdań finansowych, ale i również badania każdego rocznego sprawozdania przez niezależnego biegłego rewidenta. Spółki akcyjne nie mogą więc prowadzić uproszczonej księgowości oraz tym bardziej podatkowej księgi przychodów i rozchodów.

Kto reprezentuje spółkę akcyjną?

Podobnie jak w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w codziennej działalności spółka akcyjna reprezentowana jest przez członków zarządu. Pełnienie funkcji członka zarządu to duża odpowiedzialność i pewnych przypadkach członkowie zarządu mogą ponosić odpowiedzialność za swoje działania (o czym przeczytasz poniżej).

Zgodnie z art. 373 § 1 kodeksu spółek handlowych, jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentowania spółki winień określać statut spółki. Jeżeli statut spółki nie będzie zawierał żadnych postanowień określających sposób reprezentacji spółki, do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem. Pamiętać przy tym należy, iż zgodnie z art. 373 § 2 kodeksu spółek handlowych oświadczenia składane spółce oraz doręczenia pism mogą być dokonywane wobec jednego członka zarządu lub prokurenta. Jeśli nawet więc w spółce obowiązuje reprezentacja łączna, jakiekolwiek oświadczenie woli kontrahenta (np. o wypowiedzeniu umowy) może być złożone któremukolwiek członkowi zarządu spółki akcyjnej.

Kto odpowiada za długi spółki akcyjnej?

Odpowiedzialność za zobowiązania w spółce akcyjnej kształtuje się, co do zasady, podobnie jak w sp. z o.o. Spółka ma więc swój majątek, z którego wierzyciele powinni w pierwszej kolejności starać się zaspokoić swoje roszczenia. Akcjonariusz spółki nie ponoszą oni żadnej odpowiedzialności za długi spółki, za wyjątkiem opisanym poniżej. W przypadku więc np. upadłości spółki akcjonariusz ryzykuje wyłącznie środkami, które wpłacił, aby otrzymać akcje w kapitale zakładowym spółki.

Kodeks spółek handlowych przewiduje jednak pewną sytuacje, w której może dojść do odpowiedzialności akcjonariusza. Przed wpisem spółki akcyjnej do rejestru akcjonariusze ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki powstałe w tym okresie. Odpowiedzialność ta ma charakter odpowiedzialności solidarnej (o odpowiedzialności solidarnej wspólników spółki jawnej przeczytasz tutaj). Akcjonariusze odpowiadają wraz ze spółką i osobami działającymi w jej imieniu w czasie, gdy spółka była w organizacji. Ten typ odpowiedzialności jest jednak ograniczony do wysokości niewniesionego wkładu na pokrycie objętych przez danego akcjonariusza akcji.

Członek zarządu spółki akcyjnej, podobnie jak członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, odpowiada za zaległości podatkowe spółki, których termin płatności upłynął w czasie, gdy pełnił funkcję w zarządzie. Aby jednak mówić o odpowiedzialności członka zarządu najpierw egzekucja z majątku spółki akcyjnej musi być bezskuteczna. Odpowiedzialność kilku członków zarządu jest solidarna i obejmuje cały ich majątek. Dodatkowo przepisy ordynacji podatkowej pozwalają na uchylenie się przez członka zarządu od tej odpowiedzialności, jeśli wykaże on, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne w rozumieniu ustawy prawo restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, o którym mowa w ustawie prawo restrukturyzacyjne. Nadto członek zarządu może wykazywać, iż niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy albo może wskazać mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

W zakresie odpowiedzialności członka zarządu należy zwrócić uwagę na art. 490 kodeksu spółek handlowych, który pozwala na dochodzenie roszczeń (w tym od członków zarządu) na zasadach ogólnych, czyli na podstawie przepisów prawa cywilnego. Jeśli członek zarządu w sposób rażący nie dopełni swoich obowiązków i tym samym doprowadzi do szkody w mieniu spółki możliwe będzie kierowanie do niego roszczeń.

Kiedy powstaje spółka akcyjna?

Proces powstawania spółki akcyjnej to kilka zasadniczych etapów. W pierwszej kolejności konieczne jest przyjęcie i podpisanie statutu. Kolejno powinno dość do objęcia wszystkich akcji spółki przez osoby, które wraz z objęciem stają się akcjonariuszami. Z objęciem akcji wiąże się obowiązek akcjonariusza wniesienia określonego wkładu pieniężnego lub niepieniężnego (aportu). Z chwilą objęcia wszystkich akcji następuje zawiązanie spółki, a co za tym idzie dochodzi do powstania spółki akcyjnej w organizacji. Spółka akcyjna w organizacji może we własnym imieniu nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, a także pozywać i być pozywana. Powstanie spółki w organizacji jest charakterystyczne również dla sp. z o.o. (o czym przeczytasz tutaj).

Jak zbyć udziały (akcje) w spółce akcyjnej?

Przed 1 marca 2021 roku do przeniesienia własności akcji imiennych spółki niepublicznej wystarczały pisemne oświadczenia stron transakcji, na dokumencie akcji albo w osobnym dokumencie – umowie sprzedaży i przeniesienie ich posiadania na nabywcę. W przypadku akcji na okaziciela wystarczające było samo wydanie dokumentu akcji. Jednak 1 marca 2021 r. weszły w życie rewolucyjne zmiany dot. akcji spółek akcyjnych, których skutkiem jest między innymi to, że własność akcji przechodzi aktualnie dopiero z chwilą dokonania wpisu w rejestrze akcjonariuszy. W obecnym staniem prawnym, po zawarciu umowy sprzedaży, trzeba złożyć wniosek do podmiotu prowadzącego rejestr akcjonariuszy o dokonanie zmiany w rejestrze. Termin na dokonanie wpisu w rejestrze akcjonariuszy wynosi 7 dni.

Strony transakcji przeniesienia akcji powinny przy tym pamiętać, że statut może uzależnić rozporządzenie akcjami imiennymi od zgody spółki albo w inny sposób ograniczyć możliwość rozporządzenia akcjami imiennymi.

Wzór statutu spółki akcyjnej

Na chwile obecną nie jest możliwe założenie spółki akcyjnej w trybie s24 (taka możliwość występuje np. w przypadku spółki komandytowej, o której przeczytasz tutaj). W związku z tym nie funkcjonuje w obrocie jednolity wzorzec statutu spółki akcyjnej. To co powinno znaleźć się w statucie spółki akcyjnej, aby był ważny i skuteczny, określa kodeks spółek handlowych.

Statut spółki akcyjnej powinien określać takie elementy jak:

– firmę i siedzibę spółki;

– przedmiot działalności spółki;

– czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony;

– wysokość kapitału zakładowego oraz kwotę wpłaconą przed zarejestrowaniem na pokrycie kapitału zakładowego;

Dodatkowo kodeks spółek handlowych określa postanowienia dodatkowe, które mogą, ale nie muszą znaleźć się statucie. W przypadku jednak ich braku są one bezskuteczne wobec spółki. Przykładowo w statucie mogą znaleźć się postanowienia, które przewidywać będą związane z akcjami obowiązki świadczenia na rzecz spółki (poza obowiązkiem wpłacenia należności za akcje). Jeśli więc takie postanowienie nie zostanie zawarte w statucie spółka akcyjna nie będzie miała podstaw do tego, aby domagać się świadczenia do akcjonariusza, innego niż pełnej wpłaty na akcje.

Czy da się wypowiedzieć statut spółki akcyjnej?

Akcjonariuszowi spółki akcyjnej nie przysługuje prawo wypowiedzenia statutu spółki akcyjnej. Nie jest więc możliwe tak jak w przypadku spółek osobowych (przykładowo tak jak w spółce jawnej, o której przeczytasz tutaj), wystąpienie ze spółki w drodze jednostronnego oświadczenia woli jakim jest wypowiedzenie.

Jak wyjść ze spółki akcyjnej?

Pierwszym sposobem jest przede wszystkim zbycie akcji. Statut spółki może przewidywać różnego typy ograniczenia w obrocie akcjami. Jednak takie ograniczenia mogą dotyczyć wyłącznie akcji imiennych. Nie jest możliwe ograniczenie rozporządzenie akcjami na okaziciela. Przykładowo w statucie może zostać zawarte postanowienie, które będzie przewidywać wymóg uzyskania zgody zarządu wyrażonej w formie uchwały lub prawo pierwszeństwa nabycia akcji innym akcjonariuszom.

Inną możliwością jest umorzenie akcji. Tutaj podobnie jak w sp. z o.o., w ramach procedury umorzenia akcji dochodzi do ich nabycia przez spółkę oraz następnie ich unicestwienia. Aby móc przeprowadzić procedurę umorzenia statut spółki musi zawierać odpowiednie postanowienia w tym zakresie.

Rozwiązanie spółki akcyjnej

Kodeks spółek handlowych precyzuje przyczyny rozwiązania spółki akcyjnej wskazując, że rozwiązanie spółki może nastąpić na skutek między innymi:

– zaistnienia przyczyn przewidzianych w statucie spółki,

– w przypadku podjęcia przez walne zgromadzenie uchwały o rozwiązaniu spółki lub przeniesienia siedziby spółki za granicę.

W przypadku zaistnienia przyczyny skutkującej rozwiązaniem spółki konieczne jest przeprowadzenie procesu jej likwidacji. Dopiero po zakończeniu procesu likwidacji, który w odniesieniu do spółki akcyjnej będzie trwał co najmniej rok, możliwe jest wykreślenie spółki z rejestru przedsiębiorców. Odmiennie niż w spółce z o.o. proces likwidacji wiąże się z obowiązkiem dwukrotnego ogłoszenia w MSiG o fakcie otwarcia likwidacji. Wierzyciele mają aż 6 miesięcy od daty ostatniego ogłoszenia na zgłoszenie swoich wierzytelności spółce.

Dziedziczenie akcji w spółce akcyjnej

Akcje spółki akcyjnej, podobnie jak udziały sp. z o.o. są prawem majątkowym i podlegają dziedziczeniu. W spółce akcyjnej nie ma możliwości wprowadzenia do statutu postanowienia, na mocy którego dojdzie do ograniczenia lub wyłączenia wstąpienia do spółki spadkobierców na miejsce zmarłego akcjonariusza. Akcje są więc dziedziczone na zasadach ogólnych. Akcje jako prawa majątkowe mogą zostać zapisane w testamencie określonej osobie, mogą być również przedmiotem zapisu windykacyjnego. W braku zastosowania tychże instytucji akcje będą dziedziczone według ustawowych zasad. Mimo braku możliwości wyłączenia wstąpienia spadkobierców do spółki wskazuje się, że możliwe jest zawarcie w statucie spółki akcyjnej postanowienia na mocy, którego dojdzie do umorzenia automatycznego akcji akcjonariusza.

Zastanawiasz się nad uruchomieniem nowego podmiotu?

Napisz do nas, umów się na konsultację z ekspertami.

Spółka akcyjna – kancelaria Warszawa

Nasze usługi:

• Doradztwo dla właścicieli i osób zarządzających przedsiębiorstwem (private lawyer, prawnik biznesowy kancelaria Warszawa). 
• Rekomendacje, strategia i negocjacje (spółka akcyjna prawnik Warszawa).
• Przygotowywanie umów, dokumentów, maksymalizacja bezpieczeństwa prawnego (spółka akcyjna prawnik).
• Prowadzenie postępowań sądowych, arbitrażowych, dochodzenie należności (spółka akcyjna radca prawny).
• Dostosowanie struktur firmowych i prywatnych do zmieniających się regulacji prawnych i podatkowych (spółka akcyjna doradca podatkowy).
• Przekształcenia, aporty, podziały, łączenia, tworzenie, likwidacja i in. (doradca podatkowy kancelaria Warszawa)
• Prowadzenie spraw spornych wspólników, a także małżeńskich sporów majątkowych (spółka akcyjna adwokat).
• Zabezpieczenie majątku, właścicieli i zarządzających biznesem – majątek kluczowy, nieruchomości, własność intelektualna (spółka akcyjna radca prawny Warszawa).
• Pomoc w tworzeniu i prowadzeniu biznesu i transakcji za granicą. Spółki zagraniczne i fundacje (spółka akcyjna kancelaria Warszawa).
• Obrona i reprezentacja w postępowaniu karnym i karnym skarbowym (spółka akcyjna adwokat kancelaria Warszawa).
• Doradztwo dla firm rodzinnych, planowanie sukcesji (spółka akcyjna kancelaria).
• Fundacje rodzinne, struktury zabezpieczające (spółka akcyjna kancelaria Warszawa).
• Doradztwo w zakresie pracowników, współpracowników b2b, kwestiach zus, a także kwestiach podatkowych(spółka akcyjna doradca podatkowy Warszawa).
• Prowadzenie spraw dot. Nieuczciwej konkurencji, naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa, sporów ze wspólnikami, pracownikami lub współpracownikami (spółka akcyjna adwokat Warszawa).

Jeśli potrzebujesz wsparcia prawnego lub podatkowego – skontaktuj się z nami.