Czego mogą żądać rodzice w przypadku błędu okołoporodowego?

Przeczytasz w 8 minut.

Z niniejszego wpisu dowiesz się:

• Czego mogą domagać się rodzice w przypadku wystąpienia błędu okołoporodowego?
• Czy rodzina ma prawo żądać zapłaty w związku z błędem medycznym?
• Jakie są ramy czasowe, w których bliscy mogą wystąpić z żądaniem zadośćuczynienia i odszkodowania ?

W poprzednim wpisie (poniżej), szczegółowo omówiona została problematyka roszczeń dziecka, które przysługują w wyniku błędów medycznych powstałych w związku z porodem i jego przebiegiem. Ustawodawca dostrzegł, że wskutek takiego zdarzenia poszkodowanym jest nie tylko noworodek, ale także jego rodzice.

Roszczenia dziecka w przypadku błędu okołoporodowego

Dla przypomnienia – przez szkodę rozumiemy stratę materialna, uszczerbek w majątku, który ma wymierny charakter w pieniądzu, np. koszt prywatnej wizyty lekarskiej w kwocie 150 zł, czy koszt paliwa zużytego w celu dojazdu na taką wizytę. W przypadku dochodzenia roszczeń, w celu naprawienia szkody żąda się odszkodowania (czyli odszkodowaniem za wizytę lekarską będzie 150 zł). Nawet jeśli szkody nie da się oszacować co do złotówki, ma ona konkretną wartość, nawet orientacyjną. Natomiast zadośćuczynieniem jest kwota pieniężna przyznawana jednorazowo w związku z wystąpieniem cierpienia, czyli szkody niematerialnej, której wartości nie można nawet szacunkowo wycenić. Funkcją zadośćuczynienia jest ulżenie w cierpieniu, zrekompensowanie danej osobie negatywnych przeżyć. Nie jest w tym przypadku istotne na co zostaną wydane pieniądze pochodzące z zadośćuczynienia.

Zadośćuczynienie za krzywdę rodziców w przypadku wystąpienia poważnego uszkodzenia dziecka

Niestety zdarza się, że wskutek błędu medycznego dochodzi do poważnego uszkodzenia płodu/noworodka, skutkującego znacznym opóźnieniem w rozwoju albo zahamowaniem rozwoju fizycznego, emocjonalnego lub intelektualnego na bardzo wczesnym etapie. W takim przypadku rodzice nie są w stanie nawiązać z dzieckiem takiej więzi, jaka mogłaby zostać nawiązana ze zdrowym dzieckiem. Polskie przepisy prawa wprost wskazują na możliwość żądania zadośćuczynienia z tego tytułu. W tym wypadku badaniu podlega czy wystąpiło:

• ciężkie i trwałe uszkodzenie ciała,
• którego skutkiem jest brak możliwości nawiązania więzi rodzinnej.

Co ciekawe, przepis pozwalający na dochodzenie roszczeń w związku z niewykształceniem bądź naruszeniem więzi rodzinnych został wprowadzony dopiero niedawno, bo we wrześniu 2021 r. Wcześniej sądy nie podzielały jednolitego stanowiska, czy „więź rodzinna” jest dobrem osobistym, za którego naruszenie należy się ochrona na podstawie przepisów ogólnych. Nawet Sąd Najwyższy niejednokrotnie orzekał na niekorzyść rodziny, w związku z czym wprowadzono jednoznaczny przepis nadający rodzinie uprawnienie do żądania zadośćuczynienia w sytuacji niemożności nawiązania bądź kontynuowania więzi rodzinnej. Należy ponadto wskazać, że zgodnie z ustawą wprowadzającą możliwość żądania zadośćuczynienia za brak możliwości nawiązania więzi rodzinnej, z takim żądaniem mogą wystąpić bliscy nawet wtedy, gdy do zdarzenia doszło jeszcze przed wprowadzeniem omawianego przepisu.

Istotne jest jednak, że powyższy przepis znajduje zastosowanie wyłącznie przy najcięższych i nieodwracalnych uszczerbkach zdrowia, a więc takich, w których naruszenie więzi rodzinnej wiąże się z dotkliwą, niekończącą się krzywdą i jest porównywalne z krzywdą związaną ze śmiercią osoby najbliższej. Nie będzie więc podstaw do zastosowania powyższego przepisu w przypadku wystąpienia jakiejkolwiek niepełnosprawności, np. w przypadku częściowego paraliżu, czy niedowładu, ale tylko takiej, która uniemożliwia wytworzenie się nawet najmniejszej więzi.

Zadośćuczynienie za krzywdę rodziców w przypadku śmierci dziecka

W przypadku śmierci dziecka wskutek wystąpienia błędu okołoporodowego, przepisy prawa przyznają osobom najbliższym możliwość wnoszenia o odszkodowanie. Zgodnie z orzecznictwem sądów, określając wysokość zadośćuczynienia bierze się pod uwagę dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, oparcie w innych osobach bliskich, stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał się znaleźć w nowej rzeczywistości i zdolności jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy, a także wiek pokrzywdzonego.

Uprawnienie do żądania zadośćuczynienia przez rodziców jest niezależne od okoliczności, czy do śmierci dziecka doszło w trakcie porodu, czy też kilka miesięcy/ lat po porodzie – istotne jest jedynie czy istnieje związek pomiędzy błędem medycznym a śmiercią. Okoliczność czy doszło do nawiązania więzi pomiędzy rodzicami a dzieckiem ma znaczenie jedynie dla wysokości przyznanego zadośćuczynienia.

Odszkodowanie za koszty leczenia i koszty pogrzebu

W poprzednim wpisie zostały omówione roszczenia dziecka w przypadku wystąpienia błędu medycznego, w tym także kwestia odszkodowania za poniesione koszty leczenia i renta z tytułu zwiększonych potrzeb. Jednak w przypadku gdy dziecko (reprezentowane przez rodziców) nie wystąpiło za życia o zapłatę odszkodowania za koszty leczenia, to osoba, która poniosła koszt leczenia dziecka przed jego śmiercią, także może żądać zasądzenia na swoją rzecz odszkodowania.

Reguły dotyczące przyznawania odszkodowania są w tym przypadku takie same jak gdyby o odszkodowanie występowało dziecko:

• leczenie musi mieć związek ze zdarzeniem (przykładowo koszt rehabilitacji może być zasadny, jednak koszt podania nierefundowanej szczepionki już nie),
• leczenie musi być uzasadnione,
• koszt musi zostać poniesiony, zatem nie może to być koszt szacunkowy, jak w przypadku renty.

Na koszty pogrzebu, których zwrotu mogą domagać się rodzice (albo inna osoba, która poniosła te koszty) składają się wydatki bezpośrednio związane z pogrzebem, jak i inne wydatki, zwyczajowo przyjęte w danym środowisku. W skład odszkodowania wchodzić będzie zatem koszt:

• nabycia trumny,
• zakupu miejsca na cmentarzu,
• postawienia nagrobka,
• wieńców i kwiatów,
• poczęstunku dla najbliższej rodziny biorącej udział w pogrzebie.

Co istotne, powyższe koszty należy uznać za zasadne, o ile wydatki są utrzymane w rozsądnych granicach, a przeprowadzony pogrzeb odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku.

Żądanie zadośćuczynienia przez inne osoby bliskie

Powyżej mowa była o możliwych roszczeniach rodziców, jako osób najbliżej związanych z dzieckiem. Należy jednak zauważyć, że w stosunkach rodzinnych występują inne osoby, które również mogą czuć się pokrzywdzone w związku ze zdarzeniem, np. rodzeństwo. Przepisy nie określają katalogu osób, które mogą domagać się zadośćuczynienia z powodu naruszenia więzi rodzinnych, wskazując jedynie, że roszczenie przysługuje osobom najbliższym. Z oczywistych względów, wystąpienie z żądaniem zapłaty odszkodowania przez krewnego, który nie utrzymywał kontaktu z dzieckiem, a w przypadku urodzenia się zdrowego dziecka, w danym stanie faktycznym, nie doszłoby do nawiązania więzi rodzinnej, będzie nieuzasadnione. Nie można twierdzić, że tzw. „ciocia z Ameryki”, która nie utrzymuje stałych relacji rodzinnych z rodzicami dziecka, została poszkodowana wskutek śmierci dziecka, ponieważ nawet w przypadku zdrowego urodzenia i prawidłowego rozwoju, jej zainteresowanie i emocjonalny wkład w życie krewnego byłyby znikome.

Jak to zazwyczaj bywa, w sprawach powstałych na skutek szkód na osobie, określenie osób posiadających roszczenie o zadośćuczynienie, a także wysokości tego odszkodowania, zależy od okoliczności danej sprawy.

Zadośćuczynienie z tytułu naruszenia praw pacjenta

Matka dziecka w trakcie porodu jest pacjentką i przysługuje jej z tego tytułu szereg praw określonych w ustawie. Najważniejszym jest prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej, co oznacza, że podmioty lecznicze mają obowiązek udzielenia świadczeń zdrowotnych odpowiadających stosownym wymaganiom fachowym i sanitarnym. Popełnienie błędu medycznego stanowi naruszenie tego prawa.

Z uzasadnień wyroków sądów, w których przyznane zostało zadośćuczynienie za naruszenie praw pacjenta wynika, że dla zasądzenia odszkodowania z tytułu naruszenia praw pacjenta nie jest konieczne wykazanie, że dana szkoda wystąpiła – istotne jest jedynie, że doszło do naruszenia prawa pacjenta.

Ponadto, w niektórych sytuacjach, możliwe jest naruszenie innych praw pacjenta, np. prawa do informacji na temat stanu zdrowia, czy też prawa do wyrażenia zgody na udzielenie danego świadczenia zdrowotnego.

Zaznaczenia wymaga, że pacjentką, której udzielane są świadczenia zdrowotne jest matka, ponieważ to wyłącznie matka jest w ciąży i to matka przechodzi przez poród. Jednak w niektórych, bardzo rzadkich przypadkach, za pacjenta może uznany zostać także ojciec. W głośnym (w prawniczym świecie) wyroku, Sąd Najwyższy uznał, że ojcu przysługuje zadośćuczynienie za naruszenie praw pacjenta do informacji o stanie zdrowia płodu. W tej konkretnej sprawie, płód nie rozwijał się prawidłowo i ostatecznie dziecko urodziło się bez jednej ręki. Była to wada wrodzona, jednak w czasie trwania ciąży rodzice nie zostali poinformowani o wadzie płodu, przez co dopiero w dniu porodu dowiedzieli się o niepełnosprawności swojego dziecka, na co nie byli w żaden sposób przygotowani. Mimo że wada płodu była wrodzona i nie była wynikiem popełnienia błędu medycznego, sąd uznał, że niepoinformowanie obojga rodziców o stanie zdrowia płodu było „rażącym niedbalstwem” personelu medycznego, co doprowadziło do naruszenia prawa pacjenta przysługującego w tym przypadku obojgu rodzicom (dla zainteresowanych tematem – wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2019 r., sygn. akt II CSK 491/18).

Przedawnienie roszczeń

Jak zostało to wskazane w poprzednim wpisie, polskie przepisy wyznaczają ramy czasowe, w których możliwe jest dochodzenie odszkodowania i zadośćuczynienia. O ile w przypadku dziecka, termin ten jest bardzo długi, ponieważ nie może skończyć się przed 20. rokiem życia, o tyle w przypadku rodziców dziecka, przepisy dają uprawnienie do dochodzenia roszczeń w ciągu 3 lat od dnia, w którym rodzice dowiedzieli się o wystąpieniu błędu medycznego i osobie za niego odpowiedzialnej, nie później jednak niż 10 lat od zdarzenia.

Odpowiedzialność podmiotów leczniczych – prawnik Warszawa, kancelaria Warszawa

Jeśli są Państwo zainteresowani tematyką związaną z odpowiedzialnością podmiotów leczniczych, zapraszamy do kontaktu.