Fundacja rodzinna – nowe, polskie narzędzie dla firm rodzinnych już od 2023 roku?

Fundacja rodzinna – długie prace nad wprowadzeniem ustawy

Projekt ustawy o fundacjach rodzinnych od samego początku budził ogromne zainteresowanie środowisk biznesowych oraz rodzinnych. Jednakże pierwsze, szumnie zapowiadane prace nad projektem i przyjęciem ustawy znacznie się przeciągnęły a w pewnym momencie wydawało się nawet, iż utknęły w martwym punkcie. Co więcej analiza dotychczasowych projektów dawała obawy, że prace nie zmierzają w do końca prawidłowym kierunku.

Wspomnieć choćby należy tutaj o projekcie ustawy, który został opublikowany w drugiej połowie marca 2021 roku na rządowej stronie centrum legislacji. Projekt ten z jednej strony posiadał pewne mocne strony takie jak dobre zaimplementowanie do projektu ustawy rozwiązań istniejących na gruncie kodeksu spółek handlowych, takich jak przepisy dot. organizacji prac organów fundacji, możliwość wniesienia powództwa o uchylenie lub stwierdzenie nieważności uchwały organu fundacji, domniemanie prawa łącznej reprezentacji fundacji przez zarząd (jeśli statut nie stanowi inaczej). Z drugiej jednak strony uwagę komentatorów zwracał szereg niekorzystnych rozwiązań podatkowych, które mogły generować w trakcie działania fundacji większe obciążania podatkowe niż np. w przypadku funkcjonowania grupy spółek kapitałowych.

„Bolączki” poprzedniego projektu ustawy o fundacjach rodzinnych

Wśród niekorzystnych aspektów podatkowych poprzedniego projektu ustawy należy wymienić przede wszystkim:

• Podleganie przez fundację rodzinną podatkowi od osób prawnych w standardowej stawce wynoszącej 19%, z jednoczesnym brakiem możliwości zastosowania preferencyjnej stawki podatku na poziomie 9%;
• Brak tzw. „zwolnienia dywidendowego”.

W zakresie niekorzystnych rozwiązań organizacyjnych zwrócić należy przede wszystkim uwagę na:

• Całkowity zakaz prowadzenia działalności gospodarczej przez fundację (co oznaczało przykładowo brak możliwości komercyjnego wynajęcia przez fundację rodzinną lokali, które znajdują się na nieruchomości będącej własnością fundacji);
• Wymóg, aby w zarządzie lub radzie protektorów fundacji beneficjenci nie stanowili więcej niż połowy członków tych organów (ograniczanie liczebności beneficjentów w składzie na rzecz osób nie będących beneficjentami – czyli najczęściej w praktyce do grona osób spoza rodziny założyciela fundacji – przeczyło w istocie rodzinnemu charakterowi fundacji.

Kolejne (trzecie) podejście do projektu fundacji rodzinnych:

W dniu 8 listopada 2022 roku Rządowe Centrum Legislacji opublikowało najnowszy projekt ustawy o fundacji rodzinnej. Co więcej wygląda na to, że teraz można spodziewać się przyśpieszenia prac nad docelowym uchwaleniem ustawy. Zgodnie z założeniami ma ona zacząć obowiązywać jeszcze w pierwszej połowie 2023 roku. Ze względu na przewidziany w ustawie 3 miesięczny okres vacatio legis, oznacza to, że jej przyjęcie przez sejm, senat, podpisanie przez prezydenta oraz ogłoszenie powinno nastąpić najpóźniej do końca pierwszego kwartału 2023 roku.

Kolejny projekt – zmiana na lepsze?

Najnowszy projekt ustawy to sygnał, że osoby odpowiedzialne za jej treść wysłuchały uwag zgłaszanych w trakcie konsultacji, w tym w szczególności w zakresie aspektów podatkowych jej funkcjonowania. Projekt ustawy zakłada między innymi:

• Neutralność podatkową w zakresie wniesienia majątku do fundacji rodzinnej;
• Zwolnienie podmiotowe z podatku dochodowego od osób prawnych – fundacja rodzinna nie będzie opodatkowywać podatkiem dochodowym dywidend i innych zysków kapitałowych otrzymywanych od spółek w których jest wspólnikiem;
• Zwolnienie z podatku dochodowego od osób prawnych obejmuje również sytuacje, kiedy fundacja rodzinna prowadzić będzie działalność gospodarczą wymienioną jako dopuszczalną w treści ustawy (i sam fakt dopuszczalności prowadzenia działalności jest novum o czym także dalej);
• Podatek dochodowy od osób prawnych pojawi się na etapie wypłaty świadczeń beneficjentom. W przypadku wypłat do zerowej grupy podatkowej będą one jednokrotnie opodatkowane podatkiem CIT w wysokości 15% oraz zastosowanie znajdzie zwolnienie z podatku dochodowego od osób fizycznych. W przypadku pozostałych beneficjentów – osób fizycznych wypłaty na ich rzecz zostaną objęte podatkiem CIT w stawce 15% oraz podatkiem dochodowym od osób fizycznych, również w zryczałtowanej stawce wynoszącej 15%. Podatek CIT będzie płatny bez możliwości rozpoznania kosztów podatkowych.

Nie tylko zmiany podatkowe

Choć ekspertów cieszą przede wszystkim zmiany podatkowe – które nie da się ukryć, iż jeśli wprowadzone zostaną w projektowanym kształcie, zdecydowanie sprawią, że fundacja rodzinna stanie się atrakcyjnym rozwiązaniem dla przedsiębiorstw rodzinnych, zwrócić należy również na inne, nowe przepisy ustawy.

Przede wszystkim projekt ustawy zakłada możliwość prowadzenia działalności gospodarczej w określonych granicach zakreślonych ustawą. Wymienione w ustawie rodzaje dopuszczalnej działalności to między innymi:

• zbywanie mienia, którego fundacja rodzinna jest posiadaczem lub właścicielem, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
• najmem, dzierżawa lub udostępnianie na innej podstawie mienia, którego fundacja jest posiadaczem lub właścicielem;
• nabywanie i zbywanie papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
• udzielania pożyczek (spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały lub akcje, spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik raz beneficjentom).

Pozwoli to w pełni urzeczywistnić cel, dla którego fundacje rodzinne najczęściej są zakładane – gromadzenie i zabezpieczenie majątku, który jednocześnie winien generować dla właściciela zyski. W przypadku podjęcia przez fundację rodzinną działalności nie wymienionej w ustawie, oprócz konsekwencji, które mogą wystąpić na gruncie omawianego projektu ustawy, nie obowiązywać będzie zwolnienie od podatku dochodowego od osób prawnych.

Na sam koniec zasygnalizować należy jeszcze zmiany w zakresie dotyczącym zachowku. Zgodnie z projektem, fundusz założycielski fundacji rodzinnej będzie doliczany do spadku po fundatorze tylko w okresie 10 lat, licząc wstecz od otwarcia spadku. Na uwagę również zwracają przepisy, które pozwalają na uelastycznienie zasad wypłaty zachowku, np. poprzez odroczenia terminu płatności zachowku, czy rozłożenia go na raty (zasadniczo na 5 lat, a w szczególnych przypadkach na 10 lat), a w wyjątkowych przypadkach nawet jego obniżenia.

Do trzech razy sztuka – nowe zmiany idą dobrym kierunku

Przedstawiony projekt ustawy, w końcu wydaje się dobrą odpowiedzią na dotychczas zgłaszane zastrzeżenia. Przede wszystkim podatek zryczałtowany w wysokości 15 proc. płatny przez fundację dopiero w momencie wypłaty świadczenia do beneficjentów, to rewolucyjny element i przełom w stosunku do dotychczas prezentowanych propozycji opodatkowania fundacji rodzinnych.

Jeśli projekt zostanie uchwalony w zaproponowanym kształcie należy spodziewać się na przestrzeni roku 2022 dużego zainteresowania tą właśnie formą prawną.

Przeczytaj więcej o fundacjach rodzinnych w „Fundacja rodzinna – szczegóły nowej regulacji”.

Proponowane filmy

Zapraszamy do obejrzenia materiałów na naszym kanale na Youtube.